TELEFON DLA KOBIET DOŚWIADCZAJĄCYCH PRZEMOCY

Телефон для жінок, які зазнають насильства

CZYNNY PONIEDZIAŁEK-PIĄTEK
OD 11.00 DO 19.00

Активний з понеділка по п’ятницю з 14:00 до 19:00

Szukaj
Close this search box.

„Fatamorgana saudyjskiej przestrzeni społeczno-kulturowej kobiet” / recenzja

Arabia Saudyjska podawana jest w dyskusjach o prawach kobiet jako przykład państwa ekstremalnie ograniczającego ich swobody polityczne, społeczne i ekonomiczne. W istocie, separacja płci jest w społeczeństwie saudyjskim zjawiskiem powszechnym, a swoboda kobiet jest ograniczana przez specyficzne normy moralne bardziej niż przez – stopniowo ulegające osłabieniu – ograniczenia o charakterze prawnym. W dyskusji o prawach kobiet w Arabii Saudyjskiej brakuje jednak głosu samych zainteresowanych. Praca Anny Odrowąż-Coates wypełnia tę lukę.

Autorka przeprowadziła swoje badania podczas pobytu w roli osoby towarzyszącej mężowi, skierowanemu do pracy w Arabii Saudyjskiej. W swojej książce prezentuje obraz kobiet realizujących swoje aspiracje w sposób, jaki uważają za słuszny – przedstawia również czynniki wpływające na postrzeganie właściwych ról społecznych. Fundamentalistyczna interpretacja islamu, przekazywana za pośrednictwem systemu szkolnego oraz demonizowanie wizerunku obcych wartości, wpływa na postrzeganie wyznaczonej saudyjskim kobietom drogi życiowej jako słusznej. Kobiety stykające się z kultura zachodnią (np. podczas wyjazdów zagranicznych) prezentują jednak bardziej zniuansowane podejście do swoich praw. Niektóre kobiety – oraz (w myśl saudyjskiego prawa odpowiedzialni za ich uczynki) mężczyźni – traktują narzucone im normy jako rodzaj gry, w której muszą uczestniczyć. Kiedy tylko opuszczają granice Arabii Saudyjskiej, kobiety odsłaniają swoje włosy, mężczyźni natomiast nie odmawiają sobie picia alkoholu czy innych zabronionych im zachowań.

1082-1247-thickbox

Autorka zarysowuje panoramę problemów wynikających z przekonania o konieczności segregacji płci. Kobieta, która opuści dom samotnie, narażona jest na molestowanie i próby gwałtu ze strony mężczyzn. Kobieta, która odsłoni kawałek włosów narażona jest na złośliwe uwagi i gesty pogardy ze strony przechodniów. Jeżeli kobieta zasłabnie w miejscu publicznym, nikt nie udzieli jej pomocy – dotykanie obcej kobiety traktowane jest jako obraza na niej i dla jej rodziny. Nie warto również w Arabii Saudyjskiej udzielać pomocy ofiarom wypadków drogowych – co boleśnie odczuł na swojej skórze, pochodzący z Afryki, kierowca autobusu wiozącego żony pracowników z osiedla zamkniętego, na którym mieszkała autorka. Za chęć niesienia pomocy osobie poszkodowanej zapłacił zwolnieniem z pracy i procesem, w którym został uniewinniony jedynie dzięki solidarnym zeznaniom pasażerek. W społeczeństwie saudyjskim powszechne jest przekonanie, że nasze życie i śmierć znajduje się w rękach Allaha – a próba ingerencji w jego wolę (np. przez pomoc osobom, które uległy wypadkowi lub zasłabły) jest wręcz świętokradztwem.

Autorka nie podaje prostych odpowiedzi na interesujące wszystkich pytanie o ewentualne zmiany tego stanu rzeczy. Zaznacza, że dzięki działalności środowisk postrzeganych jako bardziej umiarkowane dochodzi do powolnych przemian – w nadchodzących wyborach samorządowych kobiety będą mieć bierne i czynne prawo wyborcze, od 2013 r. kobiety zasiadają w najwyższej radzie konsultacyjnej (organ doradzający królowi i rządowi), od 2012 r. mogą pracować w sklepach (w działach przeznaczonych dla rodzin), planowane są również rozwiązania zabezpieczające sytuację rozwiedzionych kobiet. Niewątpliwie, sytuacja praw kobiet w Arabii Saudyjskiej nadal wymaga poprawy w zakresie podstawowych uprawnień, np. zezwolenia na prowadzenie samochodów. Te problemy wydają się być jednak relatywnie niewielkim wyzwaniem – socjalizacja kobiet i mężczyzn, program nauki w szkołach podporządkowany promowaniu wahhabickiej interpretacji islamu i poczucia saudyjskiej supremacji względem osób innego wyznania, narodowości i obywatelstwa, utrzymywanie formalnej dyskryminacji cudzoziemców (Saudyjka wychodząca za mąż za obywatela innego państwa traci obywatelstwo swojego państwa) sprzyja umacnianiu stereotypów, wpływających z kolei na tworzenie barier mentalnych, utrudniających włączanie kobiet do życia społeczeństwa.

„Fatamorgana saudyjskiej przestrzeni kulturowej kobiet” to pozycja obowiązkowa dla osób chcących zrozumieć, w jaki sposób oczekiwania kulturowe wpływają na pozycję kobiet. Jest to również bardzo ważny materiał dotyczący sytuacji kobiet opisywanej z perspektywy samych zainteresowanych – czasami przyjmujących stawiane im oczekiwania, czasami mniej lub bardziej otwarcie konfrontującymi się z nimi. Po książkę powinny również sięgnąć osoby zainteresowane fenomenem osiedla zamkniętego – autorka zawarła w swojej pracy opis funkcjonowania osiedla, na którym mieszkała oraz mentalności jego mieszkańców, jak również relacjom mieszkańców osiedla ze światem zewnętrznym. Opis czynników wpływających na postawy rasistowskie, wrogie wobec innych religii i nacji, wydaje się być bardzo ważny również z perspektywy problemów występujących w Europie – autorka doskonale opisała relację między skrajnym etnocentryzmem oraz indoktrynacją religijną a dyskryminacją osób z grup postrzeganych jako obce. Obrazy kreowane przez reprezentantów saudyjskiego społeczeństwa – proste kalki, odnoszące się do wyrywkowego postrzegania problemów występujących w innych kulturach oraz zwykłej pogardy dla państw mniej rozwiniętych oraz ich mieszkańców – są niepokojąco zbieżne z obrazami obcych obecnymi w europejskich społeczeństwach. Pokazuje to, że rasizm, ksenofobia, nietolerancja religijna jest problemem ogólnoludzkim, który może być jedynie ograniczany lub umacniany za pośrednictwem osób i instytucji wpływających na naszą socjalizację.

Książka do nabycia w księgarni Feminoteki.

autorka – Anna Odrowąż-Coates

tytuł – „Fatamorgana saudyjskiej przestrzeni społeczno-kulturowej kobiet. Płynne horyzonty socjalizacji, edukacji i emancypacji”

Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2015

***
autor recenzji – Michał Żakowski, wolontariusz Feminoteki. Zaangażowany w kampanię HejtStop, poświęconą przeciwdziałaniu mowie nienawiści. Wolontariusz w warszawskiej grupie lokalnej Greenpeace Polska.

Udostępnij

Ostatnie wpisy

Nie obwiniaj! Wspieraj

Dlaczego się tak ubrałaś? Dlaczego wracałaś sama? Dlaczego piłaś alkohol? Dlaczego nikomu nie powiedziałaś? Czemu się nie broniłaś? Chcesz mu zniszczyć życie? Te pytania to