Dla kobiet kobiet, które są w związkach przemocowych izolacja oznacza uwięzienie w jednym miejscu ze swoim oprawcą. Przemocowcy mogą stać się bardziej agresywni, a możliwości ucieczki z domu może być ograniczona. W normalnych warunkach osoby doświadczające przemocy mogły szukać pomocy poza domem lub w pracy. Teraz wiele z nich utknęło w tym samym miejscu z oprawcą. Co można w takiej sytuacji zrobić?
W razie przemocy – jeśli możesz – dzwoń po pomoc!
Cały czas działają telefony pomocowe, także całodobowe.
- W przypadku przemocy, jeśli możesz, dzwoń pod 997 lub 112.
Nie daj się zbyć policji, jeśli twierdzi, że nic nie może zrobić. Zapisy tzw. „Tarczy 2.0”, dokumentu przygotowanego przez rząd w związku z pandemią, mówią wyraźnie, że w sytuacji przemocy policja ma interweniować tak jak przed pandemią. Przygotowałyśmy Poradnik prawny na czas pandemii https://feminoteka.pl/przemoc-w-domu-a-kwarantanna-przewodnik-prawny/
Jest też Policyjny Telefon Zaufania ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie 800 120 226 –
czynny od poniedziałku do piątku 9.30-15.30, bezpłatny
- Inne telefony ogólnopolskie i całodobowe to:
800 120 002 Niebieska Linia, bezpłatny
600 070 717 Centrum Praw Kobiet, telefon interwencyjny
Nie możesz dzwonić, spróbuj skorzystać z aplikacji:·
Pomocne może być:
- zapoznanie się z Planem awaryjnym, przygotowanym przez Rzecznika Praw Obywatelskich wspólnie z innymi organizacjami, m.in. Feminoteką KLIK
- Jeśli masz warunki, możesz sprawdzić na mapie, którą przygotowałyśmy, czy w twojej miejscowości działają miejsca pomocowe – ośrodki interwencji kryzysowej, schroniska itp. Mapa jest tu KLIK
- Zawsze możesz skontaktować się z Feminoteką, dzwoniąc: 888 88 33 88 (pon.-pt. od 8.00 do 20.00), mailując: [email protected], korzystając z aplikacji: avonalert.pl
- Możesz też sprawdzić, czy jesteś narażona na przemoc lub jej doświadczasz, wypełniając prosty test https://feminoteka.pl/testprzemocy/
Dla osób będących pod jednym dachem z przemocowcami, którzy monitorują także aktywność w Internecie, nawet szukanie pomocy online może być ryzykowne. Co można zrobić?
Porady dla znajomych
Jeśli wiesz, że twoja przyjaciółka/ znajoma już wcześniej była zagrożona przemocą lub jej doświadczała albo skarżyła się na partnera, wspominała o przemocowym zachowaniu:
- sprawdź, czy istnieje sposób, aby skontaktować się z nią i sprawdź, czy wszystko u niej w porządku.
- Możesz zaproponować jakiś kod słowo, które zasygnalizuje, że potrzebuje pomocy. Na przykład umów się z nią, że jeśli użyje w rozmowie tobą słowo „tulipany”, to będzie dla ciebie znak, że masz zawiadomić policję. Potwierdź, zadając pytanie, czy masz wezwać policję. Wtedy wystarczy, że koleżanka odpowie twierdząco.
- Nie rozmawiaj z partnerem koleżanki na ten temat, nie interweniuj bezpośrednio u niego, ponieważ może to narazić ją na ryzyko.
- Zadzwoń na policję pod 997 lub 112 albo do Niebieskiej Linii 800 120 002. Wszystkie telefony działają całodobowo i są bezpłatne.
- Masz wątpliwości, co zrobić, zadzwoń do Feminoteki: 888 88 33 88, od poniedziałku do piątku od 8.00 do 20.00
Pomocne może być zrozumienie mechanizmu przemocy i zachowań przemocowców
Pamiętaj: ani to, jaka jesteś, ani co robisz, nie wyjaśnia ani nie usprawiedliwia krzywdy, która cię spotkała. Przemoc może się zdarzyć każdej i każdemu. Na przemoc wobec siebie nie można „pozwolić”, nie można też być od niej uzależnioną ani „współuzależnioną”. Przemocowi partnerzy „podpinają się” pod nasze zdrowe emocje, pragnienia i reakcje, takie jak lojalność, przywiązanie, nadzieja, wiara w dobro, potrzeba bliskości i bycia kochaną/kochanym.
JAK SOBIE RADZIĆ
Przemocowcy zazwyczaj mają zaburzoną osobowość. To oznacza, że się nie zmienią. W relacji z nimi nigdy nie będzie lepiej. Od osoby stosującej przemoc najlepiej całkowicie się odciąć. Zdarza się jednak, że z różnych powodów jest to niemożliwe. Staraj się wtedy chronić siebie. Z jednej strony pamiętaj, że stosowane przez przemocowca manipulacje, to tylko manipulacje – możesz je zauważać, obserwować, rozpoznawać czemu służą, ale nie musisz się im poddawać. Z drugiej strony, nie miej nierealistycznych oczekiwań: nie wierz w obietnice, nie spodziewaj się zmian, traktuj momenty, kiedy przemocowiec zachowuje się poprawnie, jako momenty właśnie, a nie zwiastun nadchodzącej normalności. Nie opiekuj się przemocowcem, nie próbuj go ratować ani chronić, nie usprawiedliwiaj go i nigdy nie stawiaj jego dobra przed własnym.
Ufaj swoim uczuciom, intuicji, obserwacjom i wiedzy. Zwracaj uwagę na fakty, nie na deklaracje.
- Jeżeli musisz się kontaktować z krzywdzicielem, ograniczaj do minimum swoje emocjonalne zaangażowanie.
- W miarę możliwości nie wdawaj się w dyskusje, nie broń się przed oskarżeniami, nie tłumacz, nie okazuj emocji, nie wchodź w kontakt. Na oskarżenia i prowokacje można odpowiedzieć na przykład: „Przykro mi, że tak uważasz”.
UWAGA: takie nasze zachowanie może doprowadzić do wybuchu agresji, szczególnie w warunkach izolacji i wobec osoby, która jest przyzwyczajona do naszych emocjonalnych reakcji. Dobrze się natomiast sprawdzi wobec osób, z którymi kontaktujemy się sporadycznie (na przykład byłego męża, z którym musimy się kontaktować z powodu dzieci), a także wobec przemocowych szefów i współpracowników.
- Dbaj o relacje z rodziną i przyjaciółkami/przyjaciółmi.
- Rozmawiaj o swojej sytuacji – to nie ty masz się tu czego wstydzić – potrzebujesz jak najwięcej ludzi, którzy w potrzebie udzielą wsparcia.
- W miarę możliwości poznawaj nowe osoby i zawieraj nowe przyjaźnie.
- Nie daj się odizolować.
- Korzystaj z profesjonalnego wsparcia, zwłaszcza z opieki psycholożek rozumiejących, jak funkcjonują relacje oparte na przemocy.
- Korzystaj z dostępnych środków prawnych/karnych.
Relacja z przemocowcem nie jest prawdziwą intymną i wzajemną relacją, nawet jeżeli czasami sprawia takie pozory. Dlatego:
- unikaj dzielenia się z krzywdzicielem jakimikolwiek problemami, intymnymi informacjami, a także własnością.
- Jeżeli udało ci się odejść od krzywdziciela, zrób wszystko, żeby do niego nie wrócić (z całą pewnością będzie próbował odzyskać nad tobą kontrolę). Więź z krzywdzicielem można odczuwać, jako silną, ale to nie jest miłość. Ktoś, kto kocha, nigdy nie poniża, nie znęca się i cynicznie nie okłamuje.
- Załóż zeszyt, w którym zapiszesz wszystkie krzywdy, jakie cię spotkały ze strony przemocowego partnera. Kiedy poczujesz ochotę, żeby go usprawiedliwiać, tłumaczyć, żałować, albo kiedy zaczniesz za nim tęsknić, przeczytaj uważnie te zapiski. Jeśli żałujesz utraty nadziei na rzeczy, których krzywdziciel naobiecywał, przypomnij sobie, ile obietnic naprawdę zrealizował.
- Jeżeli to możliwe, zerwij natychmiast wszelki kontakt.
- Cierpliwie i konsekwentnie blokuj kanały, którymi przemocowiec próbuje do ciebie dotrzeć. Kasuj bez czytania wiadomości od niego.
- Odmawiaj stanowczo rozmów z osobami, które próbują być jego pośrednikami. Im bardziej będziesz konsekwentna, tym większa szansa, że krzywdziciel zostawi cię w spokoju.
Oto niektóre metody manipulacji stosowane przez krzywdzicieli i kilka rad, jak się przed nimi bronić.
- Zaprzeczanie cudzym emocjom i kwestionowanie rzeczywistości (tzw. gaslighting). Ma na celu dezorientowanie drugiej osoby, podkopywanie jej zaufania do siebie i poczucia własnej wartości, a także sprawianie, żeby krzywdziciel czuł, że dominuje i kontroluje. Osoby stosujące przemoc są zazwyczaj w głębi duszy mało pewne własnej wartości i potrzebują nieustannie ją potwierdzać dzięki silnym reakcjom otoczenia (zarówno pozytywnym, jak negatywnym). Żyją w lęku, dlatego chcą nieustannie kontrolować zarówno ludzi, jak sytuacje.
Gaslighting może przyjmować rozmaite formy, na przykład:
– Proste zaprzeczanie faktom: „nie było cię tam przecież” (mimo że byłaś), „niczego takiego nie powiedziałem”.
– Milczenie i wprowadzanie tematów tabu: agresja lub obrażanie się, kiedy druga osoba próbuje poruszać pewne tematy. Otoczenie ma poczucie, że stąpa po cienkim lodzie. Nigdy nie wiadomo, co spowoduje kolejny wybuch negatywnych emocji. Nie ma miejsca na dyskutowanie o sprawach ważnych dla partnerki/partnera.
– Wmawianie, że druga strona źle zapamiętała fakty albo źle je interpretuje, że nie rozumie co się stało, robi z igły widły: „zawsze ci się łatwo robiły siniaki”, „nie znasz się na żartach”, itd.
– Zmiana tematu, „odwracanie kota ogonem”: na konkretne zarzuty, którym nie da się zaprzeczyć, przemocowiec odpowiada jakimś zarzutem z przeszłości, najlepiej postrzeganym jako jego krzywda. „A ty w zeszłym roku nie zrobiłaś czegoś/ zrobiłaś coś i potem ja … (tu opis sytuacji przykrej dla przemocowca)”. Uwaga zostaje odwrócona od krzywdy wyrządzanej właśnie przez przemocowca i skierowana na jakąś przykrość z przeszłości, która spotkała jego.
– Umniejszanie uczuć, potrzeb i opinii osoby krzywdzonej: „nie przesadzaj”, „inni mają gorzej”, „histeryzujesz”, „po co ci …, przecież masz …”, „nigdy nie umiałaś nad sobą panować” „wściekasz się bez powodu, chyba powinnaś iść z tym do psychiatry” itd.
To samo może się odbywać także za pośrednictwem osób z otoczenia, którym przemocowiec „sprzedał” swoją wersję zdarzeń, albo które po prostu postrzegają protestującą krzywdzoną osobę jako kogoś, kto burzy ich spokój. W gaslightingu może też brać udział cała grupa, na przykład rodzina albo zespół w pracy, w której przemocowiec jest uważany za ważniejszego od osoby krzywdzonej.
Uwaga: po dłuższym okresie takiego traktowania, osoba krzywdzona zaczyna stosować gaslightingprzeciwko samej sobie. Bardzo trudno wierzyć własnym zmysłom i uczuciom, kiedy cały świat dookoła mówi nam, że kłamią.
- Cykl: „miodowy miesiąc” – lekceważenie, poniżanie, krzywdzenie. Często związek z przemocowcem zaczyna się od „bajkowego” i burzliwego romansu pełnego gorących emocji. Czasem po prostu krzywdziciel pokazuje swojej ofierze zachowania i cechy, które są dla niej ważne, atrakcyjne i dają jej poczucie bezpieczeństwa. Kiedy ofiarę uda się przywiązać/zaangażować, przemocowiec zaczyna ją lekceważyć, upokarzać, ignorować, później często także znęcać się nad nią fizycznie. Kiedy tak traktowana osoba próbuje odejść, wszystko wraca (na chwilę) do fazy miodowej – nagle przemocowcowi bardzo zależy na relacji, przeprasza, obiecuje zmianę i różne rzeczy, na których krzywdzonej osobie zależy (ale też szantażuje i wywołuje poczucie winy). Każdy kolejny „miodowy miesiąc” jest coraz krótszy i mniej bogaty w prezenty i obietnice. Przemocowiec wie, że krzywdzona osoba jest wyczerpana i głodna normalności, więc chwyci się nawet najdrobniejszych okruchów.
- Przesuwanie granic i podwójne standardy: Przemocowiec nieustannie sprawdza, na ile może sobie pozwolić, i nieustannie próbuje przyzwyczaić krzywdzoną osobę do coraz gorszego traktowania. Tak, jak „miodowe miesiące” stają się coraz krótsze, tak wyrządzane krzywdy stają się coraz dotkliwsze, a pogarda i lekceważenie głębsze. Rosnące ograniczenia i wymagania oczywiście dotyczą wyłącznie osoby krzywdzonej, a ochrona uczuć i zaspokajanie potrzeb ma dotyczyć wyłącznie krzywdziciela.
- Obiecanki: Ważną rolę w utrzymywaniu przemocowej relacji gra nadzieja. Bardzo trudno uwierzyć, że ta sama osoba może równocześnie być dla nas dobra, i krzywdzić. Chcemy wierzyć, że świat jest dobry i sprawiedliwy, a my jesteśmy kochane/i, dlatego zapamiętujemy dobro, a zapominamy o złu. Wierzymy, że jeśli ktoś nam coś obiecał (na przykład wsparcie, poprawę), to spełni obietnicę. Przemocowcy są świetni w składaniu obietnic, których prawie nigdy nie dotrzymują. Obietnica przemocowca to nie obietnica, tylko manipulacja. Podobnie, szczere rozmowy o naszych problemach i potrzebach to nie empatyczny kontakt, tylko sposób na wyciągnięcie informacji o naszych słabych punktach i rzeczach, które można nam obiecać.
- Odcinanie od wsparcia: przemocowcy wiele energii i wysiłku wkładają w pozbawianie krzywdzonej osoby kontaktu z innymi i wsparcia. Bywają obsesyjnie zazdrośni, zastraszają bliskich i przyjaciół krzywdzonej osoby, albo ich zniechęcają, opowiadając na jej temat kłamstwa i wywołując konflikty. Rozgrywają osoby w otoczeniu jedną przeciw drugiej, dla własnej korzyści.
Jeśli jesteś z przemocowcem pod jednym dachem i potrzebujesz pomocy, wsparcia, możesz się z nami skontaktować:
- Dzwoniąc pod nr 888 88 33 88 od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00-20.00
- Pisząc na maila: [email protected]
- Korzystając z aplikacji AvonAlert.pl
- Możesz też sprawdzić, czy jesteś narażona na przemoc lub jej doświadczasz, wypełniając prosty test https://feminoteka.pl/testprzemocy/
- W razie nasilania się agresji i przemocy dzwoń na policję 997 lub 112, możesz też skorzystać z policyjnej aplikacji https://twojparasol.com
Materiał przygotowany przez Katarzynę Nowakowską oraz Joannę Piotrowską z Feminoteki
Przygotowanie materiałów informacyjnych było możliwe dzięki wsparciu Avon Foundation for Women
