• Działania

Stanowisko Feminoteki ws. projektu o zmianie definicji gwałtu

Projekt ustawy o zmianie definicji gwałtu wraca dziś (26.06.2024) pod obrady Sejmu po pracach w komisji. Celem ustawy od początku miało być wspieranie osób, które doświadczyły przemocy seksualnej, a podjęcie tego tematu przez parlament jest krokiem w dobrym kierunku. Projekt przyjęty przez komisję nie jest jednak, naszym zdaniem, idealny.

Trudno przewidzieć, czy koncepcja braku zgody wprowadzona w sposób zaproponowany przez komisję doprowadzi do znaczących zmian w praktyce sądowniczej. Konieczne będzie monitorowanie  tego.

Projekt nie uwzględnia przestępstw w zamiarze ewentualnym – tzn. takich sytuacji, w których sprawca działa mimo braku zgody na seks ze strony pokrzywdzonej i przy braku jej oporu oraz mimo świadomości, że może popełniać w ten sposób przestępstwo, mimo to nie zaprzestaje swojego działania.

W procedowanym projekcie pokrywa się zakres dwóch przepisów, które dotyczą wykorzystania „braku możliwości pokierowania swoim postępowaniem” (art. 197 par. 1a) oraz „bezradności” (art. 198). Zagrożone są one karami różnej wysokości. W efekcie stosowanie przepisu z art. 197 par. 1a może okazać się niemożliwe, ponieważ w przypadku kolizji przepisów wątpliwości prawne rozstrzyga się na korzyść oskarżonego, a to art. 198 zakłada niższą karę.

Projekt nie w pełni odpowiada także oczekiwaniom raportu GREVIO (komitetu monitorującego wdrażanie konwencji stambulskiej). Komitet jasno wskazuje, aby w przepisach dotyczących gwałtu nie wprowadzać ani nie utrzymywać hierarchii pokrzywdzonych. Ustawa utrzymuje jednak hierarchię istniejącą w obecnych przepisach zamiast ją zniwelować. W efekcie np. za zgwałcenie osoby z niepełnosprawnością intelektualną wciąż będzie grozić niższa kara niż za zgwałcenie osoby pełnosprawnej. W przypadku wykorzystania zależności, np. w środowisku zawodowym, za gwałt dalej będzie groził wyrok do 3 lat więzienia, podczas gdy za doprowadzenie do obcowania płciowego przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub w inny sposób mimo braku zgody będzie groziło od 2 do 15 lat.

Dostrzegamy także konieczność dalszych prac nad wszystkimi przepisami zawartymi w rozdziale XXV kodeksu karnego. Naszym zdaniem konieczne jest uporządkowanie i przeformułowanie wszystkich zapisów z tego rozdziału oraz wprowadzenie zmian do artykułów odnoszących się do przemocy seksualnej wobec dzieci (art. 200 i 201), tak aby wszystkie zapisy były ze sobą spójne i jak najlepiej chroniły osoby pokrzywdzone.

Feminoteka, jako organizacja zajmująca się na co dzień wspieraniem kobiet, które doświadczyły gwałtu, będzie monitorować efekty nowych przepisów z perspektywy dobra i podmiotowości osób pokrzywdzonych przemocą seksualną.

Chcemy równocześnie podkreślić, że zmiany legislacyjne to ważny, ale niewystarczający warunek poprawy sytuacji osób pokrzywdzonych. Muszą im towarzyszyć także zmiany w sposobie traktowania zagadnienia przemocy ze względu na płeć zarówno przez decydentów, jak przez wszystkie osoby pracujące z poszkodowanymi. Dlatego ponawiamy nasze postulaty:

• aby sprawami dotyczącymi przemocy seksualnej i przemocy wobec kobiet zajmowały się wyłącznie osoby należycie przeszkolone, w tym wyspecjalizowane jednostki w sądach i prokuraturach,
• aby monitorowano znajomość i przestrzeganie istniejących procedur policyjnych i wytycznych prokuratorskich,
• aby wprowadzono i należycie finansowano system opieki medycznej, psychologicznej i socjalnej dla osób pokrzywdzonych przemocą ze względu na płeć.