Założycielka Feminoteki. Prezeska zarządu fundacji. Trenerka samoobrony i asertywności dla kobiet i dziewcząt WenDo, trenerka i ekspertka antydyskryminacyjna, równościowa i antyprzemocowa. Absolwentka Studium Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Studium Poradnictwa i Interwencji Kryzysowej (ścieżka specjalizacyjna: pomoc psychologiczna dla krzywdzonych dzieci) organizowanego przez Instytut Psychologii Zdrowia. W Feminotece stara się ogarnąć wszystko co się dzieje.
Podstawowa wiedza na temat zjawiska przemocy seksualnej w tym gwałtów, to punkt wyjścia do zrozumienia tego zjawiska. Osobom pracującym w instytucjach czy organizacjach pomocowych pozwoli uniknąć błędnej oceny sytuacji, gdy zgłosi się do nich osoba pokrzywdzona i podjąć odpowiednie kroki.
Wiedza ta przyda się także wszystkim innym osobom, bez względu na to, czy zajmują się profesjonalnie pomocą czy też nie. Gwałt i inne formy przemocy seksualnej zdarzają się częściej, niż uważamy. Może się okazać, że wśród znajomych czy rodziny ktoś jej doświadczył. Warto wiedzieć, jak szerokie jest to pojęcie i jakie zachowania obejmuje.
PRZEMOC SEKSUALNA
Pod pojęciem „przemoc seksualna” kryje się wiele różnych zachowań. Wg WHO przemoc seksualna to: „każdy akt seksualny czy też próba zmuszenia do aktu seksualnego, niechciane komentarze lub propozycje i zaczepki o podtekście seksualnym, zmuszanie do prostytucji, komentarze dotyczące seksualności danej osoby, niezależnie od relacji między ofiarą a sprawcą, w każdym otoczeniu, włączając dom i pracę”.
Światowa Organizacji Zdrowia za przemoc seksualną uznaje takie zachowania jak: gwałt, w tym gwałty podczas trwania konfliktów zbrojnych, molestowanie seksualne, wykorzystywanie osób niepełnosprawnych intelektualnie lub fizycznie, wykorzystywanie seksualne dzieci, stręczycielstwo, zmuszanie do prostytucji, handel ludźmi w celach seksualnych, małżeństwo z nieletnim, brutalne działania przeciwko integralności seksualnej, w tym okaleczenie narządów płciowych, zmuszanie do kontroli dziewictwa, niechciane komentarze o kontekście seksualnym, wymuszenie dokonania aborcji, odmowa użycia antykoncepcji lub ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Wymuszenie może przyjmować różne formy: przemocy, zastraszenia, szantażu, przemocy czy groźby m.in. użycia siły fizycznej, zwolnienia z pracy, niezatrudnienia.
Ma miejsce także wtedy, gdy ofiara nie jest w stanie wyrazić zgody z powodu wpływu alkoholu, leków, narkotyków, snu, niepełnosprawności czy nieumiejętności oceny sytuacji. Przemoc seksualna obejmuje wszelkie przypadki niechcianego stosunku płciowego lub innych form współżycia płciowego.
GWAŁT
Gwałt jest najdrastyczniejszą formą przemocy seksualnej, jak również „najpoważniejszym, najbardziej szkodliwym przestępstwem seksualnym, a jednocześnie jednym z najbardziej ciężkich przestępstw przeciwko dobrom o charakterze indywidualnym”.
Wg kodeksu karnego zgwałceniem jest:
doprowadzenie innej osoby przemocą, groźbą bezprawną lubpodstępem do obcowania płciowego (art. 197 § 1 k.k.).
doprowadzenie innej osoby przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem do poddania się lub wykonania innej czynności seksualnej (art. 197 § 2 k.k.).Ustawodawca także wymienia typy kwalifikowane zgwałcenia:
zgwałcenie zbiorowe, zgwałcenie małoletniego poniżej lat 15, zgwałcenie kazirodcze (art. 197 § 3 k.k.)
zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem (art. 197 § 4 k.k.).
Wiele osób pojęcie „obcowania płciowego” zawęża tylko i wyłącznie do odbycia stosunku, w trakcie którego dochodzi do penetracji lub jej usiłowania. To prowadzi do sytuacji, w której osoby pokrzywdzone niepewne tego, czy doszło do zgwałcenia, wstrzymują się od złożenia zawiadomienia o popełnionym przestępstwie. W rzeczywistości gwałtem jest: każde umyślne działanie sprawcy, mające na celu zaspokojenie jego potrzeb seksualnych, podjęte wbrew woli ofiary, a polegające na jakichkolwiek czynnościach, począwszy od bezpośredniego dotykania intymnych części ciała ofiary (a więc nie tylko narządów płciowych, ale także np. piersi kobiet), a skończywszy na aktach penetracyjnych (stosunki seksualne z użyciem ust, odbytu).
PRZEMOC SEKSUALNA I GWAŁT TO FORMY DYSKRYMINACJI ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ
We wszystkich badaniach, analizach i statystykach (tak polskich jak i zagranicznych), to kobiety i dziewczęta są grupą najbardziej narażoną na gwałt i najczęściej go doświadczającą. Według danych polskiej policji kobiety stanowią od 92% do 93% osób doświadczających przemocy seksualnej w Polsce.
Opublikowane badania przeprowadzone w Polsce przez Fundację Ster pokazały, że ponad 23% kobiet uczestniczących w badaniu doświadczyło próby gwałtu ze strony mężczyzny, a ponad 22% kobiet zostało zgwałconych przez mężczyzn.
W 2012 r. roku Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przy- jęły dyrektywę ustanawiającą normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw (Dyrektywa 2012/29/UE). Znajdziemy w niej zapis, że przemoc na tle płciowym jest rozumiana jako forma dyskryminacji oraz pogwałcenie podstawowych wolności ofiary i obejmuje przemoc w bliskich związkach, przemoc seksualną (w tym gwałt, napaść na tle seksualnym i molestowanie seksualne).
Dyrektywa uznaje gwałt za przemoc na tle płciowym, która jest przejawem dyskryminacji ze względu na płeć, gdyż ofiarami przestępstwa zgwałcenia są w przeważającej mierze kobiety.
Współcześnie zjawisku gwałtu (i innych form przemocy seksualnej) przypisuje się następujące źródła: przemoc w stosunkach międzyludzkich, dominacja mężczyzn, niższa pozycja społeczna kobiet, negatywne postawy wobec kobiet, mity na temat ról płciowych.
Gwałt jednym z najbardziej traumatycznych doświadczeń. Negatywne skutki gwałtu czynią z niego przestępstwo, które swoim ciężarem ustępuje tylko przestępstwu zabójstwa.
Najczęściej gwałtów doświadczają kobiety i dziewczęta.
Kobiety przeżywają gwałt jako wydarzenie zagrażające życiu, gdyż w czasie napaści boją się o swoje zdrowie i życie. Po przeżyciu gwałtu poszkodowane cierpią na bezsenność, prześladują je koszmary senne, są nadpobudliwe lub odrętwiałe.
Z przeprowadzonych badań wynika, że 80% ofiar gwałtu cierpi na zespół stresu pourazowego (PTSD), który znacząco utrudnia im funkcjonowanie jeszcze długo po zdarzeniu.
Gwałt jest zjawiskiem najbardziej niedoszacowanym, a dane na jego temat są jednym z najbardziej zaniżonych wskaźników ze wszystkich przestępstw, co skutkuje ogromnym błędnym postrzeganiem jego wpływu na ofiary.
Badania wskazują, że obwinianie kobiet z doświadczeniem gwałtu jest zjawiskiem powszechnym.
Przyczyną krzywdzącego traktowania osób po gwałcie jest brak znajomości zjawiska, powielanie mitów na temat gwałtów.
Osoby pokrzywdzone innymi przestępstwami np. pobicia, kradzieży, nie są narażone na pytania dotyczące ubioru, wyglądu czy zachowania. Nie podważa się ich wiarygodności, nie sprawdza ich reputacji. W przypadku kobiet z doświadczeniem gwałtu tak właśnie się dzieje.
Poradnik powstał z myślą o wszystkich, którzy mogą zetknąć się z osobą po doświadczeniu przemocy seksualnej w tym gwałtu: instytucji pomocowych, przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości, placówek medycznych, policji, organizacji udzielających wsparcia pokrzywdzonym, społeczeństwa, rodzin i bliskich.
Poradnik jest wynikiem wieloletniego doświadczenia zespołu Feminoteki w pomaganiu osobom po gwałcie i informacji, które nam przekazują. Wynika z nich, że w wielu przypadkach spotykają się one z niezrozumieniem, podważaniem ich wiarygodności, udzielaniem niewłaściwej pomocy i wsparcia.
Aby pomagać osobom po doświadczeniem przemocy seksualnej i gwałtu tak, by ich nie krzywdzić, wystarczy spełnić zaledwie kilka warunków:
Przemoc często pozostawia głębokie ślady w psychice osób, które jej doświadczyły. Psychologia i psychiatria coraz częściej dostrzegają, że bardzo wiele problemów psychicznych (a często także fizycznych dolegliwości) ma swoje źródło w przeżytej przemocy i urazach psychicznych. W najnowszej klasyfikacji chorób przygotowywanej przez Światową Organizację Zdrowia (ICD-11) znajdują się dwa zaburzenia szczególnie związane z takimi doświadczeniami.
PTSD (zaburzenie stresowe pourazowe):
– powstaje w wyniku narażenia na bardzo zagrażające lub przerażające zdarzenie albo szereg zdarzeń. Do takich zdarzeń może należeć na przykład gwałt, pobicie, bycie bezpośrednią świadkinią czyjejś gwałtownej śmierci albo drastycznej przemocy, czy poważny wypadek komunikacyjny.PTSD diagnozuje się, jeżeli osoba po takim doświadczeniu odczuwatrzy rodzaje problemów:
dramatyczne wydarzenie powraca do niej w formie bardzo wyrazistych wspomnień, koszmarów sennych, albo tzw. wtargnięć (osoba doświadczająca wtargnięcia ma wrażenie, że nagle znalazła się z powrotem w środku okropnego zdarzenia). Zazwyczaj towarzyszą temu silne, obezwładniające emocje, zwłaszcza lęk i przerażenie.
osoba unika myślenia i rozmów o zdarzeniu, związanych z nim wspomnień, miejsc, osób i/albo sytuacji. Na przykład osoba zgwałcona podczas imprezy może unikać spotkań towarzyskich (albo w ogóle wychodzenia z domu), dzielnicy albo klubu, gdzie doszło do zdarzenia, osób przypominających gwałciciela z wyglądu/głosu/sposobu bycia itd.
osoba odczuwa nieustanne napięcie i wypatruje zagrożenia. Nawet w całkowicie bezpiecznym otoczeniu organizm nie obniża czujności, nie relaksuje się. Na przykład osoba reaguje przerażeniem na zaskakujące dźwięki (nawet zupełnie niezagrażające, jak trzaskające w przeciągu drzwi).
Jak można się domyślić, taki stan prowadzi zarówno do rozregulowania organizmu (mogą się pojawić problemy hormonalne, problemy z układem krążenia, zwłaszcza permanentnie wysokie tętno, rozmaite bóle, chroniczne zmęczenie, problemy ze snem, problemy z układem trawiennym itd.), jak do trudności w życiu osobistym, rodzinnym, zawodowym, społecznym, szkolnym i wielu innych obszarach.
Drugie, pokrewne zaburzenie, to tzw. złożone PTSD. Powstaje ono zazwyczaj, jeśli wywołujące je straszne doświadczenia powtarzają się, trwają długo, albo miały miejsce wcześnie, zwłaszcza w dzieciństwie. Do tej kategorii zdarzeń zalicza się długotrwałą, powtarzającą się przemoc seksualną, długotrwałą przemoc domową, wojny, ludobójstwo, tortury, niewolnictwo itd. Powodem złożonego PTSD może być także zaniedbanie w dzieciństwie – niezaspokojenie podstawowych potrzeb nie tylko materialnych, ale też emocjonalnych dziecka.
Osoby po takich doświadczeniach, oprócz objawów zwykłego PTSD, mogą także:
nie radzić sobie z emocjami (mogą na przykład mieć wrażenie, że emocje je „zalewają”, że są nieadekwatne do sytuacji – za silne, jak kiedy na drobny kłopot reagujemy przerażeniem i rozpaczą, albo za słabe, kiedy nie czujemy niczego, mimo że sytuacja jest dramatyczna)
mieć obniżone poczucie własnej wartości. Mogą także odczuwać wstyd, winę albo porażkę w związku z traumatycznymi wydarzeniami. Na przykład osoba brutalnie zgwałcona może bezzasadnie obwiniać się za spowodowanie gwałtu, bo piła alkohol na imprezie, wyszła wieczorem z domu, wpuściła do siebie znajomego, ubrała się w spódnicę zamiast spodni, czy tysiąc innych zupełnie normalnych zachowań.
mieć problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem bliskich relacji.
Jak widać powyżej, skutki przemocy mogą mieć dramatyczny wpływ na funkcjonowanie dotkniętych nią osób w każdym obszarze życia. Niestety osoby zapewniające im wsparcie często nie są uwrażliwione na przemoc i urazy psychiczne jako źródło problemów. Dlatego jest bardzo ważne, jeśli mamy za sobą doświadczenie traumy, żeby poinformować o tym lekarkę, psychologa, pracownika socjalnego, nauczycielkę i wszelkie inne osoby udzielające nam wsparcia. Można wręcz domagać się uwzględnienia traumatycznych doświadczeń w diagnozach i pracy terapeutycznej.
Na szczęście istnieje wiele skutecznych metod leczenia zaburzeń pourazowych. Wybrane metody pracy psychotraumatologicznej opiszemy w kolejnych tekstach.
„Dlaczego kobiety nie odchodzą?” to jedno z pytań najczęściej zadawanych w związku z przemocą w bliskich relacjach. Osoby, które nie miały nigdy bliżej do czynienia z tym zjawiskiem (a niestety często także ludzie, którzy powinni dogłębnie rozumieć temat, tacy jak sędziowie, policjantki, pracownicy socjalni czy, o zgrozo, psycholożki) podejrzewają, że osoba doświadczająca przemocy nie rozumie, że jest nieszczęśliwa albo, co gorsza, jest „uzależniona” od doświadczania przemocy. To oczywiście nieprawda.
Uzależnić się można od substancji i czynności, które sprawiają przyjemność lub przynoszą ulgę – nigdy od cierpienia. Doświadczając przemocy, doskonale wiemy, że nas ona unieszczęśliwia. W bliskiej relacji działają jednak silne mechanizmy, będące skutkiem manipulacji stosowanych przez sprawcę.
Początek przemocowych relacji to często intensywne pozytywne emocje. Osoby wciągane w taką relację są „bombardowane miłością”. Późniejsi sprawcy przemocy starają się sprawić jak najlepsze wrażenie, poświęcają partnerce mnóstwo uwagi, czasem obsypują kwiatami i prezentami, komplementują ją i idealizują. Czasami budują wrażenie bliskości, bardzo wcześnie opowiadając o własnych trudnych/tragicznych doświadczeniach i zachęcając do tego samego partnerkę/partnera. Osoba poddana takiej manipulacji ma ograniczoną możliwość, żeby racjonalnie ocenić relację, zdarzenia i nowego partnera. Ponieważ ma wrażenie bliskości, traktuje sprawcę jak osobę bliską: obdarza go zaufaniem, lojalnością i troską.
Tymczasem sprawca rozpoczyna kolejny etap manipulacji: stopniowo zaczyna lekceważyć partnerkę i jej potrzeby, wyrażać wobec niej agresję, pogardę, zazdrość – testuje jej granice. Kiedy partnerka zaprotestuje i na przykład zechce zakończyć relację, przemocowiec wraca do „bombardowania miłością”, równocześnie wywołując w partnerce poczucie winy i wstydu („ja cię tak kocham, dbam o ciebie, a ty chcesz mnie porzucić”).
Taka dynamika może trwać latami, przy czym granice osoby doznającej przemocy przesuwane są za każdym razem coraz dalej, a pozytywne doświadczenia są coraz rzadsze i trwają krócej.
Sprawca robi wszystko, żeby odseparować partnerkę od wsparcia: zniechęca lub zastrasza bliskie jej osoby, zachęca do rezygnacji z pracy, ściśle kontroluje wszystkie jej kontakty, dąży do sytuacji, w której stanie się jedynym pośrednikiem między partnerką, a światem zewnętrznym, osobą, od której zależy wszystko w jej życiu. U osoby traktowanej w ten sposób wytwarza się coś, co bywa nazywane traumatyczną więzią.
Podstawowa manipulacjastojąca za powstawaniem więzi traumatycznejpolega na wysyłaniu przez sprawcę sprzecznych sygnałów.
Ludzka emocjonalność źle sobie radzi ze świadomością, że ta sama bliska osoba może być dobra, kochająca, a chwilę później krzywdzić i wyrażać pogardę. Szczególnie jeśli bardzo wiele zależy od osoby wysyłającej takie sprzeczne komunikaty, mamy tendencję do ignorowania sygnałów negatywnych i koncentrowania się na pozytywnych. Najlepiej widać tę tendencję w przypadku dzieci, które kochają i są lojalne wobec rodziców, nawet kiedy ci je zaniedbują i znęcają się nad nimi. Myśl, że rodzic może się o dziecko nie troszczyć, jest zbyt przerażająca – taka sytuacja zagraża fizycznemu przetrwaniu dziecka. Szczególnie jeśli sprawcy udało się odizolować partnerkę, ale też dlatego, że kontroluje wiele aspektów jej życia, a od jego nastrojów bardzo wiele zależy (przez co powstaje wrażenie jego wszechmocnego wpływu), mogą się w niej uruchomić podobne wzorce postrzegania sprawcy, jak u maltretowanego dziecka. W tworzonym przez sprawcę chaosie emocjonalnym, miłość i przemoc splatają się ze sobą i po dłuższym czasie trudno oddzielić jedno od drugiego. Wierzymy, że między nami a partnerem trwa miłość, czujemy się zobowiązane do traktowania go jak osoby kochanej: do lojalności i do troszczenia się o jego dobro, nawet kiedy okazuje nam pogardę i sprawia cierpienie.
Żeby sobie poradzić z taką sprzecznością, osoby doświadczające przemocy często szukają tłumaczeń i usprawiedliwień dla zachowań sprawcy, bywa, że szukają winy w sobie.Równocześnie sprawcy nie biorą na siebie odpowiedzialności za zło, które wyrządzają i stosują tzw. gaslighting – kwestionowanie rzeczywistości ofiar. Stawiają samych siebie w roli ofiar, wmawiają partnerkom, że sprowokowały przemoc, albo że przesadzają, mówiąc o swoim cierpieniu.
W procesie „wybielania” sprawców bierze też udział otoczenie. Sprawcy to często ludzie towarzysko ujmujący. Bywa, że wobec znajomych budują obraz partnerki jako osoby trudnej, histerycznej, sprawiającej kłopoty. Bywa też, że ludziom w otoczeniu wygodniej wierzyć w niewinność sprawcy, bo im to oszczędza konieczności zareagowania na przemoc. Kiedy zewsząd docierają komunikaty, że sprawca jest dobrym człowiekiem, tym trudniej uznać jego przemocową naturę i zacząć się bronić.
Jak sobie radzić z traumatyczną więzią?
Przede wszystkim trzeba uznać przemoc za przemoc. Wszelka agresja fizyczna: duszenie, bicie, popychanie, szczypanie, kopanie, ciągnięcie za włosy – to przemoc. Wszelka agresja psychiczna: upokarzanie, poniżanie, wyzywanie, krytykowanie, kontrolowanie, ograniczanie wolności, manipulowanie, grożenie, ignorowanie – to przemoc. Wszelka przemoc ekonomiczna: odbieranie pieniędzy, wydzielanie pieniędzy, ścisłe kontrolowanie wydatków, niezaspokajanie potrzeb bytowych osób zależnych finansowo – to przemoc. Na żadne z tych zachowań nie ma miejsca w bliskiej relacji. Ktoś, kto robi takie rzeczy, nie kocha.
Ktoś, kto stosuje wobec nas przemoc, nie kocha nas. Stwarza pozory bliskości, ale jej nie daje naprawdę. Nie jesteśmy mu winne troski, ochrony ani lojalności. Mamy prawo się bronić przed przemocą, korzystając z wszelkich dostępnych środków, w tym ze wsparcia policji, wymiaru sprawiedliwości i pomocy społecznej.
Trzeba być tu i teraz. Jeśli teraz ktoś nas krzywdzi, to nie ma znaczenia, że wczoraj kupił nam kwiaty, a w zeszłym roku zabrał na romantyczne wakacje. Nie szukajmy usprawiedliwień ani wyjaśnień. Nie szukajmy winy w sobie, w innych ludziach ani w okolicznościach. Przemoc to przemoc, a użycie przemocy to zawsze decyzja sprawcy. Ktoś, kto krzyczy na żonę albo ją bije, nie stracił nad sobą panowania – nie podnosiłby głosu na szefową, ani nie uderzyłby policjanta, krzyczy i bije, bo dał sobie do tego prawo. Nic nie usprawiedliwia stosowania przemocy wobec bliskiej osoby.
Sprawca przemocy się nie zmieni. Ogromna większość osób stosujących przemoc w bliskich związkach ma zaburzoną osobowość. Przemoc, to nie tylko coś, co zdarza im się robić, to część tego, kim są. W relacjach, w których dochodzi do przemocy, sytuacja może się zmienić tylko na gorsze, chyba że sprawca przejdzie specjalistyczną terapię (do której rzadko ma motywację, bo ogromna większość sprawców upatruje źródła problemów w innych osobach – nigdy w sobie). Nie warto poświęcać życia na czekanie na zmianę, która nigdy nie nastąpi.
Osoby pozostające w traumatycznej więzi mają tendencję do pamiętania przyjemnych, pozytywnych doświadczeń i zapominania o tych przykrych. Sprawcy celowo wprowadzają emocjonalny chaos i wzmacniają tę tendencję. Pamiętajmy, choć to trudne, że to właśnie przykre doświadczenia świadczą o prawdziwej naturze przemocowej relacji, a przyjemne są najczęściej częścią manipulacji stosowanej przez sprawców, żeby przywiązać do siebie ofiarę i powstrzymać ją przed odejściem. Dobrze założyć notatnik, w którym zapiszemy przemoc i przykrości, jakich doświadczyłyśmy od partnera. Kiedy zaczniemy tęsknić albo wątpić w słuszność swojego postępowania/ widzenia sytuacji, kiedy sprawca zacznie nas „bombardować miłością” i namawiać do powrotu, taki notatnik pozwoli się zorientować w rzeczywistości.
Poszukajmy terapeutki, która rozumie mechanizmy działające w toksycznych i przemocowych związkach. Niestety traumatyczna więź, raz wytworzona, powoduje, że jesteśmy bardziej narażone na wejście w kolejny toksyczny związek. Emocjonalny chaos i emocjonalne funkcjonowanie „na wysokich obrotach” jest czymś znajomym, dlatego łatwiej pomylić manipulacje przemocowca z „chemią” i zacząć rezygnować z siebie, stawiając cudze potrzeby na pierwszym miejscu. Kompetentna terapia pomoże rozwikłać pomieszane emocje, oddzielić przemoc od miłości, odzyskać pewność siebie i otwartość w relacjach z innymi ludźmi, rozpoznawać własne granice i bronić ich.
W ramach tegorocznej akcji Nazywam się Miliard/One Billion Rising Poland zapraszamy 14. 02. 2021 (niedziela) o godzinie 12.00 na debatę dotyczącą zmiany definicji gwałtu.
W debacie udział wezmą:
– Anita Kucharska-Dziedzic, posłanka Lewicy i prezeska Lubuskiego Stowarzyszenia na Rzecz Kobiet BABA, odpowiedzialna za projekt poselski dot. zmiany definicji gwałtu.
– Danuta Wawrowska – prawniczka, adwokatka Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku, radna Sejmiku Województwa Pomorskiego, aktywistka, przygotowała uzasadnienie zmiany definicji gwałtu.
– Aleksandra Szczerba – doktorka habilitowana nauk prawnych, w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich – główna specjalistka w Zespole do spraw Równego Traktowania.
– Małgorzata Osipczuk – psycholożka, certyfikowana psychoterapeutka systemowa. Pomaga głównie osobom po przemocy, po traumach, po stracie, w kryzysie, uzależnionym i ich bliskim. Prezeska Stowarzyszenia „Intro” we Wrocławiu
– Małgorzata Tkacz-Janik – współzałożycielka ruchu kobiecego „Nic o Nas bez Nas”, działającym oddolnie na rzecz kobiet i przeciwdziałania przemocy, obecnie współorganizuje gliwickie Strajki Kobiet, zajmuje się herstorią.
Tegoroczna akcja Nazywam się Miliard/ One Billion Rising realizowana jest w ramach projektu „Antyprzemcowa Sieć Kobiet” współfinansowanego z dotacji Program Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy, finansowanego z Funduszy EOG
Wiele kobiet, które doświadczyły gwałtu, ma poczucie winy, ponieważ są przekonane, że nie dość zdecydowanie broniły się przed napaścią. Niestety, zdarza się także, że sądy uniewinniają sprawców, powołując się na fakt, że gwałcona osoba nie krzyczała, nie wyrywała się, nie protestowała słownie. Dlatego wyjaśniamy, co dzieje się z ciałem i psychiką osoby przeżywającej traumatyzujące doświadczenie*, a takim właśnie doświadczeniem jest gwałt.
Panuje tyleż powszechne, co błędne przekonanie, że ssaki, których życie i zdrowie jest bezpośrednio zagrożone, reagują na jeden z dwóch sposobów: walczą albo uciekają.
W rzeczywistości bardzo często zwierzęta reagują na sposób trzeci: wpadają w odrętwienie. Dokładnie to samo dotyczy ludzi.
Decyzja o tym, którą z reakcji wybierze organizm, nie jest podejmowana na poziomie świadomości – wyboru dokonują bardzo prymitywne struktury mózgowe (czasem mówi się o nich „gadzi mózg”, część mózgu, którą odziedziczyłyśmy po naszych dalekich ewolucyjnych przodkach).
Kiedy spotyka nas traumatyczne doświadczenie, takie jak gwałt, nie możemy świadomie zdecydować, czy będziemy krzyczeć, uciekać, walczyć, czy wpadniemy w odrętwienie, tak samo jak raczej nie podejmujemy świadomie decyzji, co zrobić z ręką, która niechcący dotknęła żarzącego się węgla – „gadzi mózg” decyduje w tej sprawie za nas: zabieramy rękę, zanim w ogóle zrozumiemy, co się właściwie wydarzyło.
Oczekiwanie, że gwałcona osoba będzie protestować i się bronić ma tyle samo sensu, co oczekiwanie, że będziemy spokojnie trzymać w ręku gorący pogrzebacz.
Fakt, że gwałcona osoba się nie broni i nie krzyczy nie jest dowodem na to, że do gwałtu nie doszło, tylko na to, że był wyjątkowo traumatyczny. U osoby przeżywającej traumę zawęża się świadomość, odbieranie bodźców i zaburza się zapamiętywanie. Dochodzi do tzw. dysocjacji – osoba odcina się od emocji, bywa że traci poczucie tożsamości i kontrolę nad własnym ciałem. (WHO definiuje dysocjację jako: „Częściową lub całkowitą utratę prawidłowej integracji między wspomnieniami przeszłości, poczuciem własnej tożsamości, bezpośrednimi wrażeniami i kontrolą dowolnych ruchów ciała”).
Jeżeli podczas gwałtu osoba doświadczyła odrętwienia, jest szczególnie ważne, żeby zwróciła się po pomoc psychotraumatologiczną, ponieważ odrętwienie podczas zdarzenia częściej niż inne reakcje prowadzi do powstania zaburzeń potraumatycznych (tzw. PTSD).
Pamiętajmy: absolutnie nic nie usprawiedliwia gwałtu. Nic, co robimy, żaden nasz wybór, strój ani stopień trzeźwości nie czyni nas odpowiedzialnymi za przemoc seksualną, która nas spotkała. Odpowiedzialny za gwałt jest wyłącznie gwałciciel. To on podjął decyzję, żeby nas skrzywdzić.
*W obowiązującej w Polsce klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia traumatyzujące zdarzenie definiowane jest tak: „stresujące wydarzenie lub sytuacja (oddziałujące krótko- albo długotrwale) o cechach wyjątkowo zagrażających lub katastroficznych, które mogłoby spowodować przenikliwie odczuwane cierpienie u niemal każdego”.
Jeśli doświadczyłaś gwałtu, potrzebujesz wsparcia, rozmowy, spotkania – zapraszamy do grupy wsparcia prowadzonej online przez terapeutkę z Feminoteki Katarzynę Czajkowską-Łukasiewicz.
Formuła grup online, wymuszona sytuacją epidemiczną, doskonale sprawdziła się w poprzedniej edycji. Pozwala również na uczestniczenie w spotkaniach kobietom z całej Polski, a na tym nam bardzo zależy.
Grupa ruszy pod koniec lutego i będzie liczyła od 6 do 8 osób. Spotkania będą odbywały się co 2 tygodnie.
BRAK MIEJSC Prosimy o przysyłanie zgłoszeń do 15 lutego
Po zgłoszeniu terapeutka prowadząca grupę umówi się z Tobą na rozmowę online, aby omówić szczegóły. Jeśli masz pytania, pisz do koordynatorki Moniki Milewskiej: [email protected]
Katarzyna Czajkowska-Łukasiewicz Psycholożka, psychoterapeutka. Absolwentka Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończyła Intensywny Kurs Psychologii Procesu oraz odbyła szkolenia z zakresu psychoterapii oraz interwencji kryzysowej. Doświadczenie zawodowe zdobywała w Mazowieckim Centrum Neuropsychiatrii Zagórze, Oddziale Dziennym Szpitala Wolskiego, Oddziale Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii Wojskowego Instytutu Medycznego, Akademickim Ośrodku Psychoterapii, fundacjach i prywatnych poradniach psychologicznych.
Dawno, dawno temu żyła sobie olśniewająco piękna, pogrążona w śpiączce królewna o imieniu Różyczka, która spała głębokim snem gdzieś w dalekim zamku. Jako niemowlę została przeklęta przez Złą Wróżkę, kiedy jej rodzice zapomnieli ją zaprosić na przyjęcie z okazji narodzin córki. To taka snobistyczna tradycja południowego królestwa, gdy bogaci ludzie upijają się szampanem i oglądają noworodka.
Ponieważ dosłownie wszyscy inni w królestwie zostali zaproszeni, Zła Wróżka dowiedziała się o imprezie i postanowiła się na nią wkręcić. Ale zamiast po prostu skorzystać z darmowych drinków i wyżerki, postanowiła rzucić klątwę na dziecko z zemsty za ten bojkot towarzyski.
– W dniu swoich szesnastych urodzin Różyczka ukłuje się wrzecionem i umrze – ogłosiła, łapczywie sięgając po serowe fondue.
I po trzech, może czterech, no dobrze, pięciu łyżkach goudy zniknęła w kuli ognia.
Na szczęście inna wróżka, obecna na przyjęciu, zdołała zmienić tę klątwę.
– Zamiast tej zbyt brutalnej śmiertelnej klątwy – ogłosiła Dobra Wróżka – królewna razem z całym zamkiem zapadnie w głęboki sen i zbudzi się, kiedy otrzyma pocałunek prawdziwej miłości.
Wiele lat później, skonfrontowana ze szczegółami swojego za klęcia, Dobra Wróżka broniła się, że nie ponosi żadnej winy, ponieważ „to była inna epoka”.
Minęło sto lat…
Królestwo trwało pogrążone we śnie na skutek przeciwzaklęcia Dobrej Wróżki. Dzięki jej błogosławieństwu Różyczka, zamiast wyglądać jak stuletni pomarszczony trup, zachowała nieskazitelną urodę.
Młody książę z sąsiedniego królestwa, który był kapitanem re prezentacyjnej drużyny walki na kopie (ten fakt udawało mu się przemycić do każdej rozmowy), usłyszał plotki o Śpiącej Królewnie, którą można obudzić pocałunkiem. A ponieważ poderwanie śpiącej dziewczyny wydawało mu się znacznie łatwiejsze niż poderwanie nieśpiącej, postanowił odszukać ten zamek. Tak więc ruszył na wyprawę. W drogę!
Odnalazł ukryty zamek, przedarł się przez ciernie, którymi obrosły zamkowe mury, i zabił smoka. Nie mógł się już doczekać, żeby wszem wobec ogłosić swój triumf. (Gdyby jednak znał się cokolwiek na smokach, wiedziałby, że to był wyjątkowo mały smok, który nie umiał nawet zionąć ogniem).
Książę przeszukał wszystkie zamkowe komnaty, aż znalazł nie przytomną kobietę.
– Nigdy moje oczy nie widziały takiej ekstralaski – powie dział, do nikogo w szczególności.
Ukląkł obok królewny.
– Pokonałem leśne pnącza, ogromnego smoka i pęcherz na pięcie, żeby dotrzeć do ciebie, Śpiąca Królewno. Zły czar pryśnie, kiedy złożę pocałunek na twoich superseksownych ustach, ale pewnie tego nie rozumiesz, bo klątwy są zbyt skomplikowane dla kobiet. Klątwa to zły czar rzucony przez złych ludzi – wyjaśnił po męsku. – Poza tym przyniosłem ci te kwiaty i sześciopak.
Pochylił się, żeby złożyć pocałunek – ale zanim dotknął warga mi ust królewny, mały urwisowaty chłopak, sprzątający podłogi w lochach, wetknął między nich głowę.
– Przepraszam pana – odezwał się, poprawiając swój kaszkiecik. – Co pan tu robi?
Książę cofnął się, zaskoczony.
– Jestem księciem i przybyłem do tego zamku, by zdjąć zły czar. Należy raczej zapytać: co ty tu robisz? Myślałem, że tutaj wszyscy śpią.
– Wszyscy oprócz mnie. Ja tu pracuję, odkurzam ich upiorne martwe-ale-niemartwe ciała. Ta wróżka zatrudniła mnie kilka lat temu, kiedy kurz wymknął się spod kontroli.
– Ach, no tak, doceniam twoją ciężką pracę. Wszyscy wyglądają na bardzo dokładnie odkurzonych!
– Dziękuję – powiedział szczerze Urwis.
– Chciałbyś usłyszeć moją sensacyjną nowinę? – zapytał książę. – Powiem ci! Jest sposób, żeby przełamać klątwę, i ja zamierzam tego dokonać. W gruncie rzeczy tylko ja mogę to zrobić. Pocałunkiem! A przy okazji, wspominałem, że jestem kapitanem reprezentacyjnej drużyny walki na kopie?
Spodziewał się, że zaimponuje Urwisowi jako jedyny prawdziwy zbawca tego królestwa. Tymczasem chłopak wzdrygnął się z odrazą.
– Ale ona śpi – powiedział. – Chcesz pocałować kogoś, kto śpi?
– Okay. Skoro tak to ująłeś, rozumiem, że to się może wyda wać trochę…
– …zboczone! – przerwał mu Urwis. – To jest zboczone!
– Słuchaj, ona ukłuła się w palec, to cała historia – powiedział książę. – A jeśli jej nie pocałuję, nigdy się nie obudzi.
– Wyjaśnijmy to sobie. – Chłopak odstawił mop i usiadł między księciem a Różyczką. – Twierdzisz, że musisz seksualnie napastować tę kobietę, żeby ją uwolnić od klątwy? Bo jakoś nikt mi o tym nie wspomniał podczas mojej rozmowy o pracę.
– To z pewnością nie jest napastowanie seksualne, skoro próbuję przełamać klątwę – odparł książę, wskazując na pogrążoną we śnie królewnę. – Myślę, że gdyby ona mogła mówić, powie działaby ci, że w tej sytuacji chce, abym ją pocałował.
– Ale tego nie wiesz – oświadczył Urwis. – Bo ona nie może wyrazić zgody. PONIEWAŻ ŚPI!
Książę przebył dość daleką drogę, żeby przełamać tę klątwę, i nie zamierzał zostawić królewny uśpionej tylko dlatego, że jakiś szczeniak z mopem i w tweedowej kamizelce traktuje go z góry. W dodatku to była wystrzałowa laska. A w dodatku do dodatku nawet nie otworzył sześciopaku Ogier Light.
Cisnął na ziemię swoją pelerynę.
– Jak trudno jest być mną w tej chwili! – jęknął. – A nie po winno być trudno, bo przecież jestem księciem.
– Słuchaj pan, panie księciu, kwestii zgody królewny nie da się ominąć, więc lepiej się stąd zmywaj.
– Człowieku, dlaczego stajesz mi na przeszkodzie?
– Nie staję ci na przeszkodzie. Staję w obronie kobiet i jestem ich sprzymierzeńcem.
– Ale ja jestem jej prawdziwą miłością – odparował książę.
– Przecież ona nigdy cię nie spotkała – wytknął mu Urwis. – Więc jak może cię kochać?
Tego książę nie wziął pod uwagę. Zakładał, że wszyscy go kochają. Ostatecznie w zeszłym tygodniu zadał meczowy cios w turnieju walki na kopie.
– No przecież nie włożyłaby tej kiecki, gdyby nie chciała, żebym ją pocałował – zauważył, wskazując aksamitną suknię królewny.
– Rany kota! Ona tak była ubrana, kiedy zasnęła! – wykrzyknął Urwis, do głębi zbulwersowany. – Tak się ubierają królewny, kiedy idą na bal czy w ogóle na jakąś imprezę, bo wtedy czują się pewne siebie.
– Potrzebny mi nowy plan – poskarżył się książę. – To sytuacja nie do przyjęcia i najwyraźniej wrobiono mnie w porażkę.
– Takie jest całe moje życie jako biednego urwisa – oświadczył chłopak, spoglądając w dal.
Ale książę go nie słuchał. Miał teraz burzę mózgu i nie mógł się rozpraszać.
Nachylił się i zaczął trzepotać rzęsami, lekko muskając policzek królewny. Nic się nie wydarzyło.
– Cholera. Nie wierzę, że to nie działa.
– Musisz szanować jej przestrzeń osobistą! – skarcił księcia Urwis, odpychając go mopem. – I to był głupi pomysł.
Ale książę go zignorował. – Może lepsze będą noskieskimoski? – rzekł z namysłem. Nachylił się ponownie i tym razem potarł nosem o nos nieruchomej królewny. Też nie pomogło. – Jesteś jak wrzód na dupie! – oświadczył Urwis. – Proszę, przestań jej dotykać. – Mam pomysł i myślę, że tym razem podziała – oświadczył książę, odpychając chłopaka. – Będę udawać, że moja ręka to usta.
– Nie! – sprzeciwił się Urwis. – Ona musi wyrazić zgodę za każdym razem, kiedy próbujesz czegoś nowego. I pozwól sobie przypomnieć, że nie zgodziła się na nic.
Ale zanim Urwis zdążył powstrzymać księcia, ten stulił dłoń, układając ją w kształt kukiełki.
– Jestem ustami, umiem mówić – zapiszczał cienkim lalczynym głosem, machając ręką. – Mówiłem ci już, że moja reprezentacyjna drużyna walki na kopie weźmie udział w tegorocznych Mistrzostwach Królestwa?
Urwis ukrył twarz w dłoniach, kiedy książę usiłował dać buzi królewnie rękąkukiełką.
– Kicha – stwierdził książę, bo i tym razem nic się nie wydarzyło.
– Naprawdę musisz przestać jej dotykać – rzucił stanowczo Urwis. – Ona nie reaguje i sam widzisz, że to nie działa.
– Może nie podziałało – przyznał książę. – Ale ona, no wiesz, nie powiedziała też „Nie”.
– Hola, hola, hola! Jeśli nie powiedziała „Nie”, to nie znaczy, że powiedziała „Tak”. Słyszałeś kiedyś o entuzjastycznej zgodzie? Ona musi powiedzieć „Tak” i musi być podniecona. Gdyby cię pożądała, szarpałaby twój wymyślny kaftan.
Ale książę nie chciał jeszcze wracać do domu. Przyjechał z tak daleka! Zapowiedział całej swojej drużynie, że wróci z królewną. Może z przełamaniem klątwy jest jak z zasadą dziesięciu sekund, kiedy upuścisz pasztecik na ziemię: jeśli podniesiesz go bardzo szybko, to się w ogóle nie liczy, że upadł. Pocałuje Królewnę bardzo szybko, więc to nie będzie się liczyć. Ona nigdy się o tym nie dowie. Jakby nic się nie stało!
– Robię to tylko, żeby zdjąć klątwę… bez języczka! – wrzasnął i cmoknął królewnę w usta, zanim chłopak zdążył mu prze szkodzić.
Zaledwie jego wargi dotknęły jej warg, ptaki zaczęły śpiewać, kwiaty rozkwitły, a wszyscy w królestwie pobiegli do łazienki, bo po stu latach snu bardzo potrzebowali się wysikać. Królewnę, która otworzyła oczy i łapczywie wciągnęła powietrze, otoczyła jasność. Klątwa została zdjęta! Książę poczuł się całkowicie usprawiedliwiony.
– Zbudziłam się! – zawołała z zachwytem Różyczka i usiadła. – Powiedzcie mi, drodzy nieznajomi, jak przełamano zły czar?
Nieznajomi… Cholera. Książę nie spodziewał się, że królewna o to zapyta.
– Och, to naprawdę nie ma znaczenia – zapewnił, usiłując zbagatelizować całą sprawę.
– Ja ci powiem. – Urwis wystąpił do przodu, chociaż książę próbował go powstrzymać. – On stał nad tobą, śliniąc się lubieżnie, i kiedy byłaś pogrążona we śnie, nachylił się i cię pocałował!
Królewna wydała cichy okrzyk. – Kiedy spałam? Spiorunowała wzrokiem księcia, który nie potrafił znaleźć rozsądnej odpowiedzi na to pytanie. – Musiało ci się jednak spodobać, skoro podziałało, a to zna
czy, że jestem twoją prawdziwą miłością – rzekł potulnie, licząc, że w ten sposób ją ułagodzi.
– W tych czasach prawdziwa miłość nie jest w cenie! – wrzasnęła królewna. – Większość ludzi zostaje zaręczonych tuż po urodzeniu. Gdyby wiewiórka mnie pocałowała, pewnie też
zdjęłaby klątwę, ale nawet wiewiórka wie, że nie wolno całować kogoś, kto śpi i nie może wyrazić zgody!
Nie tak wyobrażał sobie książę rozwój sytuacji, kiedy przed paroma dniami opuszczał zamek rodziców, żeby odszukać Śpiącą Królewnę.
– Wiesz co? – powiedział. – Bardzo się cieszę, że się obudziłaś, ale… hm… jestem już spóźniony na… hm… polerowanie mie czy z moim tatą. W każdym razie pa, pa.
I po tych słowach wziął nogi za pas.
Pierwsza proklamacja, jaką król i królowa wydali po przebudzeniu, nakazywała księciu wrócić do zamku na warsztaty po święcone napastowaniu seksualnemu.
Ale książę nigdy nie wziął udziału w tych warsztatach. Nie dla tego, że był utytułowany i uprzywilejowany i znalazł sposób, żeby uniknąć nawet drobnych konsekwencji swojego ohydnego czynu, ale dlatego, że gdy jechał na te warsztaty, nadepnął go smok. Taki, który naprawdę zionął ogniem.
Po raz pierwszy w historii akcji Nazywam się Miliard/ One Billion Rising Poland organizujemy naukę tańca do akcji online! Brzmi dziwnie? Być może, ale w dobie pandemii jest to jedyne wyjście.
A przy tym to wspaniała okazja, by wszystkie osoby uczące tańca, a także biorące udział w akcji i wszystkie inne chętne, mogły się go nauczyć.
Dla organizatorek akcji to także okazja, by nasz taniec uwspólnić, byśmy w każdym miejscu tańczyły podobny układ.
Nauka tańca odbędzie się w trzech terminach: 23.01 (sobota), g. 18.00 30.01 (sobota), g. 18.00 6.02 (sobota), godz. 18.00
Można dołączyć podczas nauki na żywo na Facebooku KLIK lub bezpośrednio na ZOOMie (link podamy niebawem).
Naukę tańca prowadzić będzie Joanna Gałka-Walczykiewicz, koordynatorka akcji w Łowiczu i Skierniewicach. Instruktorka fitness i Dance fitness (Zumba Urbhanize ), szkoleniowczyni Urbhanize. Prowadzi własny klub fitness.
Akcja Nazywam się Miliard/One Billion Rising to ogólnoświatowy taniec przeciwko przemocy wobec kobiet. Miejscowości nadmorskie, północ, wschód, zachód i południe Polski, w górach, dolinach i na stepach Mazowsza wszędzie kobiety od 8 lat angażują się w taneczną akcję przeciw przemocy wobec kobiet. Jest nas ponad 80!!!!
Inicjatorką akcji jest Eve Ensler, amerykańska feministka, aktywistka, autorka m.in. słynnych „Monologów waginy”.
Autorka grafiki: Kaja Kochnowicz
Tegoroczna akcja Nazywam się Miliard/ One Billion Rising realizowana jest w ramach projektu „Antyprzemcowa Sieć Kobiet” współfinansowanego z dotacji z Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy, finansowanego z Funduszy EOG.
Akcja Nazywam się Miliard/ One Billion Rising Poland 2021 odbywa się pod hasłem BUNT MILIARDA
Pandemia Covid-19 błyskawicznie wydobyła na powierzchnię wszystko co niszczycielskie w neoliberalizmie, kapitalizmie, rasizmie, faszyzmie i patriarchacie, ujawniając brutalny i zepsuty system, który jest nam narzucany już o wiele za długo. Każdego dnia widzimy, że umierają przede wszystkim ci, którzy zawsze byli wykorzystywani, uciskani, marginalizowani i dyskryminowani ze względu na rasę, płeć, klasę, kastę.
Na całym świecie większość osób pracujących na pierwszej linii w służbie zdrowia, pomocy społecznej, w gospodarstwach domowych i rolnych, to kobiety. Podobnie jak Ziemia, są najmniej cenione i chronione.
BUNTUJMY SIĘ, dla kobiet, które wykonują niezbędną pracę, były doceniane, chronione i by zajmowały wyższą pozycję społeczną. BUNTUJMY SIĘ dla Ziemi, która jest najniezbędniejsza dla wszelkiego życia. BUNTUJMY SIĘ, by kobiety po gwałcie czy innych formach przemocy dostały wsparcie, pomoc ze strony państwa i społeczeństwa/ BUNTUJMY SIĘ przeciwko krzywdzącym mitom na temat kobiet po gwałcie.
Dlaczego BUNT MILIARDA?
Nawołujemy do buntu, bo:
miliard kobiet na świecie doświadcza jakiegoś rodzaju przemocy,
cały czas kobiety nie czują się bezpiecznie w swoich miastach, wsiach, domach, na ulicach,
powstrzymanie katastrofy klimatycznej nie jest priorytetem rządów – konsekwencje zmian klimatycznych w pierwszej kolejności poniosą najsłabsi – kobiety, dzieci, osoby starsze
w Polsce kolejne rządy nie dbają o bezpieczeństwo kobiet,
polskie instytucje – policja, sądy – poniżają kobiety po doświadczeniu przemocy, skazują je na wieloletnie cierpienie
Chcesz przyłączyć się do akcji ? Napisz do [email protected] (w tytule maila koniecznie wpisz “OBR 2021”).
Tegoroczna akcja Nazywam się Miliard/ One Billion Rising realizowana jest w ramach projektu „Antyprzemcowa Sieć Kobiet” współfinansowanego z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy, finansowanego z Funduszy EOG.
Od 15 lat pomagamy kobietom doświadczającym przemocy. Od 11 prowadzimy telefon, pod który mogą dzwonić pokrzywdzone kobiety i otrzymać od nas BEZPŁATNE wsparcie: prawne, psychologiczne, terapeutyczne, finansowe. W 2021 roku nie mamy pieniędzy, by telefon działał, tak jak przez ostatni rok, 5 dni w tygodniu :-(. A potrzeby są ogromne!
Wszystkich rozmów było nad 1000.
Chcemy być pomocne 5 dni w tygodniu, przez cały dzień, wtedy, kiedy kobiety tego potrzebują.
Tylko jedna z ekspertek przeciwprzemocowych dyżurujących przy telefonie odebrała w 2020 roku niemal 300 telefonów!
Pomogłyśmy w różny sposób niemal 500 kobietom.
Jesteśmy zespołem z wieloletnim doświadczeniem w pomaganiu kobietom po przemocy, w sposób szczególny zajmujemy się kobietami po gwałcie.
Potrzebujemy wsparcia!
Koszt jednej godziny dyżuru ekspertki to 45zł
Cały dzień kosztuje nas 540 zł (12 godzin)
Miesiąc to koszt ok. 13.000 zł
Rok to 160.000 zł.
Można wpłacić
przez system PayU (poniżej),
bezpośrednio na nasze konto: 68 1050 1038 1000 0022 9768 3522. Wtedy koniecznie dopisek „darowizna na telefon”.
Poradnik powstał z myślą o wszystkich, którzy mogą zetknąć się z osobą po doświadczeniu przemocy seksualnej w tym gwałtu: instytucji pomocowych, przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości, placówek medycznych, policji, organizacji udzielających wsparcia pokrzywdzonym, społeczeństwa, rodzin i bliskich.
Poradnik jest wynikiem wieloletniego doświadczenia zespołu Feminoteki w pomaganiu osobom po gwałcie i informacji, które nam przekazują. Wynika z nich, że w wielu przypadkach spotykają się one z niezrozumieniem, podważaniem ich wiarygodności, udzielaniem niewłaściwej pomocy i wsparcia.
Aby pomagać osobom po doświadczeniem przemocy seksualnej i gwałtu tak, by ich nie krzywdzić, wystarczy spełnić zaledwie kilka warunków:
➊ znać zjawisko przemocy seksualnej i gwałtu,
➋ wiedzieć czym są mity na temat gwałtów, by ich nie powielać,
➌ jakie są ich konsekwencje,
➍ poznać prawo w tym zakresie,
➎ znać istniejące procedury (dla policji i służb medycznych), które pomogą domagać się odpowiedniego zachowania od tych służb,
➏ przestrzegać zaleceń podczas kontaktu z osobą pokrzywdzoną i udzielania jej wsparcia,
➐ przekazać wskazówki dla bliskich osoby pokrzywdzonej,
➑ przekazać listę miejsc, gdzie mogą otrzymać fachową pomoc (jeśli twoja instytucja czy organizacja nie jest w stanie jej zapewnić),
➒ zapoznać się z fachową literaturą i pogłębiać wiedzę.
W dobie pandemii zaczęłyśmy tworzyć mapę miejsc pomocy dla kobiet doświadczajacych przemocy. Od tamtej pory jest ona stale uzupełniana i aktualizowana dzięki członkiniom Antyprzemocowej Sieci Kobiet, wolontariuszkom, osobom prywatnym i instytucjom, które wysyłają do nas informacje.
Na mapie uwzględniłyśmy zarówno organizacje pozarządowe jak i instytucje samorządowe, takie jak ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie, ośrodki interwencji kryzysowej.
Zachęcamy do pomocy w jej aktualizacji. Informacje można wsyłać na maila [email protected]
Mark napisał dwa dni temu. Umówiliśmy się na piątek.
Dziś jest piątek.
Cały ranek zajmuję się zbieraniem materiałów na temat zachowań mężczyzn, którzy wykorzystują seksualnie kobiety. Często mężczyźni ci podejmują coś, co badacze określają jako seria pozornie nieistotnych decyzji – niekoniecznie o charakterze seksualnym – dzięki czemu powstają warunki, w których mogą kogoś wykorzystać.
Gdy będę rozmawiać z Markiem, może twierdzić, że nigdy świadomie nie planował mnie wykorzystać; a jednak podjął różne decyzje, które doprowadziły do tego, że powstały warunki, w jakich mógł to zrobić.
Na imprezie Mark słuchał, jak opowiadałam, że bardzo tęsknię za moim tatą. Kilka razy napełniał mi kieliszek. Garrett powiedział do mnie: „Chyba powinnaś już przestać pić”. Za to Jake mnie zachęcał. Upiłam się pierwszy raz w życiu.
Ktoś (być może Mark) zasugerował, że powinnam się przespać w pokoju Marka w piwnicy. Mark i Jake sprowadzili mnie na dół, po czym Mark powiedział, że zostanie ze mną i upewni się, czy wszystko w porządku.
Nurtuje mnie jedno pytanie: Dlaczego ktokolwiek miałby sprowadzać pijaną osobę po licznych schodach do piwnicy, zamiast odprowadzić ją do sąsiedniego pokoju? Jeśli to Mark zasugerował pokój w piwnicy, mogłoby to znaczyć – biorąc pod uwagę, to co się stało – że wszystko zaplanował.
Nie chcę wierzyć w to, że Jake mógł być z nim w zmowie.
Kiedy Mark mnie przepraszał, powiedział, że za dużo wypił, później przyznał, że to żadne usprawiedliwienie dla tego, co zrobił, a później znów przypomniał mi, że za dużo wypił.
W trzeciej księdze Etyki nikomachejskiej Arystoteles twierdzi, że mężczyzna, który pod wpływem alkoholu popełnia czyn niesprawiedliwy, jest zań odpowiedzialny – o ile był w stanie przewidzieć, że pijany źle się zachowa.
Nurtuje mnie teraz jeszcze inne pytanie: Dlaczego podkreśliłam, że wtedy upiłam się po raz pierwszy? Czy chodzi o to, że picie mnie dyskwalifikuje, że nie mogę być Dobrą Ofiarą ? Nawet jeśli wiem, że to pusty moralizatorski trop, który ma pasować do uproszczonych narracji, i nawet jeśli wiem, że nie jestem w stanie zadowolić wszystkich, wciąż zabiegam o aprobatę, o odpuszczenie – ponieważ jakaś pozbawiona poczucia bezpieczeństwa cząstka mnie chce uprzedzić wszelkie możliwe twierdzenia czytelników, dotyczące tego, że powinnam zrobić to a to („dać mu w pysk, kopnąć go w jaja, ugryźć w rękę”) zamiast leżeć nieruchomo i cichutko płakać – ponieważ, tak, żałuję tego, że leżałam znieruchomiała, i żałuję, że płakałam. I co z tego, że byłam pijana? Co z tego, gdybym wcześniej upijała się setki razy?!
Myślę o sobie i o Marku pod idealnie prostym znakiem stopu.
Serdecznie zapraszamyna bezpłatny warsztat dotyczący procedur postępowania z kobietami po doświadczeniu przemocy seksualnej, w tym gwałtu.
Do udziału w warsztacie zapraszamy przedstawicielki/li z Warszawy:
personelu medycznego,
policji,
ośrodków pomocy społecznej,
oraz organizacji pozarządowych.
Dzięki niemu dowiesz się, jak rozmawiać (co mówić, a czego nie), jak postępować w sytuacji, gdy zgłosi się kobieta z doświadczeniem przemocy seksualnej w tym gwałtu, jak nie powielać krzywdzących stereotypów i mitów, jak wygląda polskie prawo w tym zakresie, kto może pomóc i jak?
Gwałt i inne formy przemocy seksualnej są jednym z najbardziej traumatycznych doświadczeń. Negatywne skutki gwałtu czynią z niego przestępstwo, które swoim ciężarem ustępuje tylko przestępstwu zabójstwa.
Badania pokazują, że obwinianie kobiet, które doświadczyły przemocy seksualnej, tak przez przedstawicieli instytucji, z którymi się spotykają, jak też przez najbliższych czy społeczeństwo i media, może powiększać poczucie bezsilności i wstydu u pokrzywdzonej, wywoływać poczucie winy i obniżać jej samoocenę i pogłębiać, utrzymywać lub wręcz przyczynić się do wystąpienia zespołu stresu pourazowego (PTSD).
Celem naszego warsztatu jest zapewnienie pokrzywdzonym kobietom jak najlepszej pomocy i opieki przez instytucje i organizacje, które takiego wsparcia udzielają.
Warsztaty będą się odbywały zdalnie, na platformie ZOOM, prowadzić je będzie Joanna Piotrowska, ekspertka przeciwprzemocowa, edukatorka, andragożka.
Prosimy o wybranie jednego z poniższych terminów i wysłanie zgłoszenia na adres: [email protected] do 23.11.2020 r.
Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW), podpisana przez Polskę w 1980 roku, będąca uzupełnieniem tego dokumentu Deklaracja w sprawie Eliminacji Przemocy wobec Kobiet oraz najnowszy dokument, czyli Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, ratyfikowana przez Polskę w 2015 roku, podkreślają, że zapobieganie przemocy ze względu na płeć powinno stać się jednym z priorytetowych działań każdego rządu tak na szczeblu narodowym, jak i lokalnym. Także Unia Europejska w 2012 roku wzmocniła ochronę ofiar przemocy, przyjmując dyrektywę ustanawiającą normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw (1).
Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet przy ONZ (stojący na straży realizacji zapisów Konwencji CEDAW), przed którym Polska ma obowiązek składania okresowych sprawozdań z realizacji postanowień Konwencji, wielokrotnie zwracał Polsce uwagę na problem „znikania kobiet” w polityce, a niepokój Komitetu budziło przede wszystkim postrzeganie przemocy domowej jako problemu neutralnego płciowo. Także po ostatnim sprawozdaniu Polski, złożonym w 2014 roku, Komitet wyraził zaniepokojenie „powszechnym występowaniem w Polsce przemocy wobec kobiet oraz brakiem kompleksowej strategii mającej na celu wyeliminowanie wszelkich form uwarunkowanej płcią przemocy wobec kobiet” (2). W dokumencie czytamy, że „szczególnie niepokojąca jest utrzymująca się luka prawna, ograniczona skuteczność nakazów ochrony oraz niska liczba oskarżeń i wyroków w sprawach przemocy domowej, która wynika z niewystarczającej ochrony kobiet będących ofiarami przemocy” (3).
Wszystkie wymienione wyżej dokumenty podkreślają, że przemoc wobec kobiet jest formą ich dyskryminacji i potwierdzają związek między szkodliwymi stereotypami płci a występowaniem przemocy wobec kobiet i dziewcząt. Dlatego wzywają państwa do zwalczania przemocy wobec kobiet i dziewcząt między innymi poprzez wyelimi- nowanie jej obrazów z materiałów medialnych, edukacyjnych i innych przekazów społecznych i kulturowym, które tę przemoc wyzwalają, usprawiedliwiają czy promują.
Unikanie czy wymazywanie słowa „kobieta” w programach antyprzemocowych jest nie tylko fałszowaniem rzeczywistości, ale przede wszystkim jedną z przyczyn braku skuteczności wielu działań. Bez podkreślania, że to kobiety najczęściej stają się ofiarami każdego rodzaju przemocy, trudno przygotować skuteczne programy i trudno temu zjawisku przeciwdziałać.
Tymczasem w Polsce zjawisko przemocy wobec kobiet nie jest wyodrębnione ani w ustawie antyprzemocowej wprowadzonej w 2005 roku, ani w jej nowelizacji z 2010 roku. W 2007 roku organizacje kobiece apelowały, że wyraźne wprowadzenie do zapisów ustawy lub do jej preambuły określenia „przemoc w rodzinie wobec kobiet” czy sformułowania „przemoc w relacjach rodzinnych, zwłaszcza wobec kobiet i dzieci” nie tylko lepiej oddawałoby stan faktyczny, ale także podkreślałoby podmiotowość kobiet. Rządy innych krajów, w których faktycznie przeciwdziała się przemocy, mówią raczej o przemocy w związkach, ponieważ „przemoc może zdarzyć się zarówno w związku małżeńskim, jak i wolnym, heteroseksualnym i homosek- sualnym, dzielącym miejsce zamieszkania lub nie, a także na etapie separacji lub już po” (5). Brak wyodrębnienia zjawiska przemocy wobec kobiet jako kategorii przemocy w rodzinie nie tylko znacząco utrudnia gromadzenie danych statystycznych w tym zakresie (6), lecz także negatywnie odbiega od przyjętej w krajach Unii Europejskiej praktyki zwracania szczególnej uwagi na przemoc wobec kobiet i dzieci zapisanych w dyrektywach oraz programach poświęconych zwalczaniu tego zjawiska.
Brak takich zapisów ma poważne konsekwencje w zwalczaniu przemocy wobec grupy osób najbardziej na nią narażonych. Dość przytoczyć fakt, że ostatnia ogólnopolska akcja podnosząca problem przemocy wobec kobiet, organizowana przez polski rząd, miała miejsce dziesięć lat temu, nie znajdziemy też żadnych systemowych działań obejmujących tę grupę. Jednak w Polsce wiele osób jest przekonanych, że przemoc nie ma płci (7).
Jednak nie ma chyba bardziej jaskrawego przykładu na to, że płeć w przypadku przemocy w rodzinie ma olbrzymie znaczenie, niż fakt, że od 700 tysięcy do miliona kobiet rocznie w Polsce doświadcza przemocy, a 150 zostaje zamordowanych w wyniku tzw. nieporozumień domowych (8). Policyjne statystki są niższe – zgodnie z nimi w 2015 roku kobiety stanowiły 69% ofiar przemocy, dzieci prawie 20%, niecałe 11% to mężczyźni. Wśród osób stosujących przemoc mężczyźni stanowią 92%. Jednak trzeba pamiętać, że odnotowane przez Policję przypadki są przypadkami oficjalnie zgłoszonymi.
Zaprzeczanie tym faktom jest nie tylko fałszowaniem rzeczywistości, a pomijanie w programach antyprzemocowych największej grupy, która doświadcza przemocy, wydaje się wręcz niezrozumiałe. Unikanie tego tematu, brak uwrażliwiania społeczeństwa i zwalczania stereotypów płciowych mających między innymi wpływ na przemoc, powoduje także, że kobiety boją się i wstydzą zgłaszać przemoc i szukać pomocy, są przekonane, że to ich wina lub że sobie zasłużyły. Wiele ofiar uważa też, że to one w jakiś sposób sprowokowały sprawcę. W ankietach prowadzonych wśród kobiet, które doświadczyły przemocy, na pytanie, dlaczego nie proszą o pomoc, prawie 40 proc. odparło, że wolą poradzić sobie same, a 23 proc. tłumaczyło się zażenowaniem i zawstydzeniem, że ktoś będzie wnikał w ich prywatne sprawy. Co dziesiąta nie reagowała, bo bała się sprawcy. Wiele z nich straciło także wiarę w wymiar sprawiedliwości. Co piąta przyznała, że nie wzywa policji, bo nie wierzy w jej skuteczność. Unikanie tematu przemocy wobec kobiet w programach antyprzemocowych powoduje więc, że życie wielu kobiet to piekło, w którym tkwią latami.
Stereotypy płciowe to ważna przyczyna nieliczenia się z potrzebami kobiet, ich zdaniem, głosem, prawem do nietykalności cielesnej, do powiedzenia „nie” na przykład wtedy, gdy nie mają ochoty na seks. Wiele kobiet i wielu mężczyzn przekonanych jest, że kobiety winne gwałtu czy innego rodzaju przemocy, bo miały zbyt krótką spódniczkę lub były pod wpływem alkoholu. Wielu mężczyzn nadal uważa, że kobiece „nie” tak naprawdę oznacza „tak” i tym usprawiedliwiają stosowanie przemocy.
Dane statystyczne z krajów, w których uwzględnia się zmienną płci wynika, że także w przypadku dzieci częściej doświadczają przemocy dziewczęta. W tym przypadku również wpływ mają stereotypy, które zaczynają działać od chwili naszych narodzin. Dziewczynki od małego uczy się posłuszeństwa oraz uległości i oczekuje od nich, by były grzeczne, ciche, pomocne, by dbały raczej o innych, a nie o siebie. Chłopców zaś nagradza się za zgoła odmienne zachowania: mają być silni, niezależni, stanowczy, aktywni i głośni. Choć w cechach tych nie ma nic złego, to jednak socjalizacja, której jesteśmy poddawani od najmłodszych lat, „owocuje” przykrymi konsekwencjami – dziew- częta i kobiety nie potrafią się bronić, często nawet nie dają sobie do tego prawa, trudno im bronić siebie i swoich granic, bo nie zostały tego nauczone. To wstyd, poczucie winy i paraliżujący strach w wielu przypadkach nie pozwalają na właściwą reakcję, o czym pisze Ewa Rutkowska:
Skoro dziewczęta są wychowywane jako te, które nie potrafią same podjąć odpowiedzialnej decyzji, nie będą wiedziały, jak odróżnić końskie zaloty kolegi od zagrożenia gwałtem. Będąc ciepłymi, miłymi i subtelnymi, nie poskarżą się nikomu dorosłemu, że ktoś seksualizuje ich wygląd czy składa propozycję o takim charakterze. Będą uważały, że nic się nie stało, zresztą może to ich wina, bo przecież mogły się nie malować, mogły się gorzej ubrać, naj- lepiej by było, gdyby wcale nie wychodziły z domu. Społeczne oczekiwanie zarówno wobec kobiet dorosłych, jak i dziewcząt wyraźnie wskazuje na atrakcyjność fizyczną jako na cechę szczególnie potrzebną w konstruowaniu tożsamości kobiecej. Kobiety tkwią w kulturowej pułapce, bo przekaz jest jasny: musisz być atrakcyjna, ale jeśli przydarzy ci się coś nieprzyjemnego, będzie to twoja wina, bo zbyt ładnie wyglądałaś i sama się prosiłaś (9).
To wszystko powoduje, że stereotypowe kobiece cechy sytuują ko- biety po stronie ofiar, zaś stereotypowe męskie cechy sytuują męż- czyzn po stronie sprawców przemocy. Chłopiec uczy się bić, być sil- nym, dominującym i odważnym, a dziewczynka uczy się być uległą, miłą i grzeczną. Nie uczy się bronić. Jedną z przyczyn przemocy wo- bec dziewcząt jest edukacja, w której nie tylko królują stereotypy, ale są one także wzmacniane. Brakuje odpowiednich podręczników, edu- kacji zwracającej uwagi na szkodliwość stereotypów, a skierowanej zarówno do nauczycieli/ nauczycielek, jak też do uczennic i uczniów. Brakuje także odpowiedniego ustawodawstwa, co utrudnia zmniej- szanie skali zjawiska przemocy w szkołach. Kraje unijne, wprowadza- jąc ustawy o równym statusie kobiet i mężczyzn, są w stanie poradzić sobie z tą kwestią właśnie między innymi za pomocą takich bądź po- dobnych aktów prawnych i idących za nimi działań popieranych przez rządy tych państw.
Problemu przemocy wobec kobiet nie ma nie tylko w samej Ustawie o przemocy w rodzinie, ale także w raportach z jej realizacji nie ma wyodrębnionego zjawiska przemocy ze względu na płeć. Problem przemocy wobec kobiet praktycznie nie jest w nich uwzględniany na żadnym etapie lub uwzględniany w nikłym stopniu. Jak mówiła Izabela Jaruga-Nowacka podczas jednej z debat sejmowych: „Przemoc w rodzinie jest przede wszystkim przemocą wobec kobiet i uzmysłowienie sobie tego jest fundamentem podjęcia skutecznych działań”.
Samorządy mają niezwykle istotną rolę do odegrania w przeciwdziałaniu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet. Nikt lepiej nie zna potrzeb i problemów społeczności lokalnej. Władze lokalne są najbliżej swo- ich mieszkańców i zgodnie z zasadą pomocniczości, to one najsku- teczniej mogą zadziałać. Konieczne są zatem działania na poziomie lokalnym, by tę sytuację zmienić, bowiem z doświadczeń Feminoteki wynika, że działania jedynie na szczeblu ogólnokrajowym są niewystarczające, ponieważ to na samorządach spoczywa odpowiedzialność za wdrażanie wytycznych ustawy antyprzemocowej i praktyczna realizacja tych zapisów. Dlatego konieczne jest zwrócenie uwagi na programy przeciwdziałania przemocy w rodzinie przygotowywane przez samorządy i zadbanie o ich skuteczną, zgodną z europejskimi i światowymi standardami realizację, a więc także o zwrócenie uwa- gi na kwestie przemocy wobec kobiet i dziewcząt.
1. Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet „uwagi końcowe dotyczące połączonego siódmego i ósmego sprawozdania okresowego Polski”, 7 listopada 204.
2. Dyrektywa parlamentu Europejskiego i Rady 202/29/Eu z 25 października 202 r. ustanawiająca normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępująca decyzję ramową 200/220/jHA z 5 marca 200 r. w sprawie pozycji ofiar w postępowaniu karnym, Dz. urz. uE L 35 z 4..202.
3. Tamże.
4. Tamże.
5. „Nawet co piąta kobieta ofiarą przemocy w związku”. cyt. za: PAP i Rzeczpospolitą http://www.niebieskalinia.pl/newsy.php?id=239.
6. Zob. podrozdział 4.3.2. Zadania służb – policja, w: A. Mrozik, E. Rutkowska, I. Stefańczyk, Kogo chronimy przed przemocą. Raport Krytyczny na temat realizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, Fundacja Feminoteka: Warszawa 2007.
7. „W mojej ocenie należy zatem poszukiwać uniwersalnego podejścia; nie płeć sprawcy czy ofiary powinna mieć decydujące znaczenie, ale sam fakt przemocy w rodzinie”. Fragment listu Rzecznika praw Obywatelskich – janusza Kochanowskiego do Minister pracy i polityki społecznej – Jolanty Fedak oraz pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania – Elżbiety Radziszewskiej, listopad 2008.
8). B. Gruszczyńska, Przemoc wobec kobiet w Polsce. Aspekty prawno-kryminologiczne, Oficyna Wolters Kluwer: Warszawa 2007.
9). E. Rutkowska Genderowe podstawy przemocy wobec dziewcząt, w: Przeciwdziałanie przemocy i przemocy seksualnej wobec dziewcząt. Poradnik dla nauczycielek i nauczycieli, Fundacja Feminoteka: Warszawa 2008.
Ogólnopolski Strajk Kobiet powołał wstępną Radę Konsultacyjną, która opracowała 13 pól walki – pól działania. Powołane grupy robocze zbierają postulaty dotyczące tych 13 obszarów, wśród których znajdują się prawa kobiet. Feminoteka przygotowała i wysłała do grupy roboczej postulaty na temat przeciwdziałania przemocy wobec kobiet. Oto one.
DOŚĆ PRZEMOCY, WSPARCIE DLA KOBIET, NIE DLA GWAŁCICIELI
POSTULATY FUNDACJI FEMINOTEKA
1) Mamy dość słuchania, że przemoc nie ma płci i nie dzieje się w rodzinach. Dobrze wiecie, że tak jest. Nie będziemy już tego dłużej tłumaczyć. Wystarczy.
Domagamy się wprowadzenia do Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wyraźnych i jednoznacznych zapisów dotyczących przemocy wobec kobiet i sposobów, by jej przeciwdziałać!
2) Za gwałt odpowiada gwałciciel a nie spódniczka, alkohol i inne takie. Trąbimy o tym od lat, czas przyjąć to do wiadomości. Dobrze też wiecie, że gdy kobieta śpi, jest nieprzytomna, nie może wyrazić zgody na seks. Seks bez zgody to gwałt. Przestańcie bronić gwałcicieli.
3) Policja nie ma pojęcia, jak traktować kobietę po gwałcie, zadają jej intymne pytania, nie oferują wsparcia i pomocy, nakłaniają do nieskładania wniosków o ściganie gwałtu.
Żądamy: szkoleń dla policji z istniejącej i przyjętej w 2015 roku „Procedury postępowania z osobą, która doświadczyła przemocy seksualnej”. Procedury mają być obowiązkowe.
4) Personel medyczny nie ma podstawowej wiedzy na temat tego, jak postępować z osobą po gwałcie, nie wie jakie badania wykonać, jakie próbki pobrać, jakie leki podać, by nie narazić kobiet na utratę zdrowia, by nie zaszły w ciążę po gwałcie.
Domagamy się wprowadzenia „Procedury postępowania z osobą, która doświadczyła przemocy seksualnej” dla personelu medycznego i bezpłatnej recepty na pigułkę „72h po”, by zapobiec niechcianej ciąży.
5) Przedstawiciele policji, wymiaru sprawiedliwości, niewiele słyszeli o mechanizmach przemocy, wtórnej wiktymizacji. Posługują się stereotypami, bronią przemocowca czy gwałciciela a nie pokrzywdzonej.
Żądamy: prowadzenia szkoleń dla nich na temat wtórnej wiktymizacji ofiar przemocy domowej i przemocy seksualnej.
6) Kobiety po przemocy nie mają wsparcia ze strony państwa, ich sprawy trafiają do ignorantów i sadystów, którzy przesłuchując je i prowadząc sprawy, wtórnie je ranią, doprowadzając do kolejnych tragedii.
Domagamy się:
stworzenia specjalnych punktów w sądach na każdym poziomie oraz w prokuraturach, w których przyjmowane i rozpatrywane będą sprawy dotyczące przemocy w rodzinie, przemocy wobec kobiet, w tym przemocy seksualnej, a oddelegowane będą do nich osoby po specjalistycznych szkoleniach z tego obszaru;
przekazywania spraw o przemoc wobec kobiet, w tym przemoc seksualną, tylko do tych sędzi/ów, którzy przeszli specjalne szkoleniach na temat mechanizmów przemocy, zjawiska przemocy wobec kobiet i wtórnej wiktymizacji.
7) Kobiety, które doświadczają przemocy, zmuszone są uciekać z domu i szukać bezpiecznego schronienia. Często jest to niemożliwe, bo takich miejsc w Polsce jest skandalicznie mało. Zostają więc z przemocowcem, narażając siebie i dzieci na przemoc.
Domagamy się: utworzenia w każdym powiecie finansowanych przez państwo bezpiecznych mieszkań socjalnych dla kobiet i dzieci po doświadczeniu przemocy.
8) Kobiety, które doznały poważnych konsekwencji psychicznych w wyniku przemocy czy gwałtu, nie mają właściwej i bezpłatnej długoterminowej, specjalistycznej terapii.
Domagamy się: utworzenia w każdym powiecie i przy każdym centrum zdrowia psychicznego ośrodków diagnozowania i leczenia traumy psychicznej. Przeszkolenia specjalistek i specjalistów dla tych ośrodków. Przeszkolenia osób pracujących z osobami, które doświadczyły przemocy, na temat jej skutków psychicznych.
9) Kobiety po gwałcie nie mają w Polsce żadnej wyspecjalizowanej instytucji, gdzie mogłyby otrzymać fachową, bezpłatną, wolną od stereotypów pomoc od wysoko wykwalifikowanych osób.
Żądamy: utworzenia w każdym województwie specjalistycznego ośrodka zapewniającego kompleksowe i bezpłatne wsparcie osobom, które doświadczyły przemocy seksualnej.
10) Kobiety, które nie mieszkają już z byłymi partnerami czy mężami, są pozbawione ochrony, ponieważ polskie prawo tego nie przewiduje.
11) W polskim prawie brakuje zapisów o molestowaniu i molestowaniu seksualnym w kodeksie karnym i cywilnym. Znajdują się jedynie w prawie pracy i poza nim kobiety zdane są na przepisy o ochronie dóbr osobistych i procesy, w których same muszą udowadniać, co się stało. Molestujący pozostają bezkarni.
Domagamy się: by molestowanie było przestępstwem nie tylko w miejscu pracy.
12) Ponadto domagamy się:
powszechnego i konsekwentnego stosowania nowych przepisów dotyczących izolowania sprawców przemocy domowej od ich ofiar oraz
realizacji wszystkich postanowień Konwencji Stambulskiej.
Jeśli doświadczyłaś przemocy seksualnej, potrzebujesz wsparcia, rozmowy, spotkania – zapraszamy do jednej z grup wsparcia prowadzonych online przez terapeutki z Feminoteki.
GRUPA I – dla kobiet po doświadczeniu gwałtu, prowadzona przez Katarzynę Czajkowską – Łukasiewicz BRAK MIEJSC! GRUPA II – dla kobiet po przemocy seksualnej, prowadzona przez Joannę Kot
Formuła grup online, wymuszona sytuacją epidemiczną, doskonale sprawdziła się w poprzedniej edycji. Pozwala również na uczestniczenie w spotkaniach kobietom z całej Polski, a na tym nam bardzo zależy.
Grupy ruszą pod koniec września i będą liczyły od 6 do 8 osób.
Prosimy o przysyłanie zgłoszeń do 10 września na maile: [email protected] – GRUPA I (dla kobiet po doświadczeniu gwałtu) BRAK MIEJSC! [email protected] – GRUPA II (dla kobiet po przemocy seksualnej,)
Po zgłoszeniu, terapeutka prowadząca grupę umówi się z Tobą na rozmowę online, aby omówić szczegóły.
Jeśli masz pytania, pisz do koordynatorki Moniki Milewskiej: [email protected]
Grupy wsparcia są prowadzone dzięki dofinansowaniu Avon Foundation for Women
Ani to, jaka jesteś, ani co robisz, nie wyjaśnia ani nie usprawiedliwia krzywdy, która cię spotkała. Przemoc może się zdarzyć każdej i każdemu. Na przemoc wobec siebie nie można „pozwolić”, nie można też być od niej uzależnioną ani „współuzależnioną”. Przemocowi partnerzy „podpinają się” pod nasze zdrowe emocje, pragnienia i reakcje, takie jak lojalność, przywiązanie, nadzieja, wiara w dobro, potrzeba bliskości i bycia kochaną/kochanym.
JAK SOBIE RADZIĆ
Przemocowcy zazwyczaj mają zaburzoną osobowość. To oznacza, że się nie zmienią. W relacji z nimi nigdy nie będzie lepiej. Od osoby stosującej przemoc najlepiej całkowicie się odciąć. Zdarza się jednak, że z różnych powodów jest to niemożliwe. Staraj się wtedy chronić siebie. Z jednej strony pamiętaj, że stosowane przez przemocowca manipulacje, to tylko manipulacje – możesz je zauważać, obserwować, rozpoznawać czemu służą, ale nie musisz się im poddawać. Z drugiej strony, nie miej nierealistycznych oczekiwań: nie wierz w obietnice, nie spodziewaj się zmian, traktuj momenty, kiedy przemocowiec zachowuje się poprawnie, jako momenty właśnie, a nie zwiastun nadchodzącej normalności. Nie opiekuj się przemocowcem, nie próbuj go ratować ani chronić, nie usprawiedliwiaj go i nigdy nie stawiaj jego dobra przed własnym.
Ufaj swoim uczuciom, intuicji, obserwacjom i wiedzy. Zwracaj uwagę na fakty, nie na deklaracje.
Jeżeli musisz się kontaktować z krzywdzicielem, ograniczaj do minimum swoje emocjonalne zaangażowanie.
W miarę możliwości nie wdawaj się w dyskusje, nie broń się przed oskarżeniami, nie tłumacz, nie okazuj emocji, nie wchodź w kontakt. Na oskarżenia i prowokacje można odpowiedzieć na przykład: „Przykro mi, że tak uważasz”.
UWAGA: takie nasze zachowanie może doprowadzić do wybuchu agresji, szczególnie w warunkach izolacji i wobec osoby, która jest przyzwyczajona do naszych emocjonalnych reakcji. Dobrze się natomiast sprawdzi wobec osób, z którymi kontaktujemy się sporadycznie (na przykład byłego męża, z którym musimy się kontaktować z powodu dzieci), a także wobec przemocowych szefów i współpracowników.
Dbaj o relacje z rodziną i przyjaciółkami/przyjaciółmi.
Rozmawiaj o swojej sytuacji – to nie ty masz się tu czego wstydzić – potrzebujesz jak najwięcej ludzi, którzy w potrzebie udzielą wsparcia.
W miarę możliwości poznawaj nowe osoby i zawieraj nowe przyjaźnie.
Nie daj się odizolować.
Korzystaj z profesjonalnego wsparcia, zwłaszcza z opieki psycholożek rozumiejących, jak funkcjonują relacje oparte na przemocy.
Korzystaj z dostępnych środków prawnych/karnych.
Relacja z przemocowcem nie jest prawdziwą intymną i wzajemną relacją, nawet jeżeli czasami sprawia takie pozory.
Dlatego:
unikaj dzielenia się z krzywdzicielem jakimikolwiek problemami, intymnymi informacjami, a także własnością.
Jeżeli udało ci się odejść od krzywdziciela, zrób wszystko, żeby do niego nie wrócić (z całą pewnością będzie próbował odzyskać nad tobą kontrolę). Więź z krzywdzicielem można odczuwać, jako silną, ale to nie jest miłość. Ktoś, kto kocha, nigdy nie poniża, nie znęca się i cynicznie nie okłamuje.
Załóż zeszyt, w którym zapiszesz wszystkie krzywdy, jakie cię spotkały ze strony przemocowego partnera. Kiedy poczujesz ochotę, żeby go usprawiedliwiać, tłumaczyć, żałować, albo kiedy zaczniesz za nim tęsknić, przeczytaj uważnie te zapiski. Jeśli żałujesz utraty nadziei na rzeczy, których krzywdziciel naobiecywał, przypomnij sobie, ile obietnic naprawdę zrealizował.
Jeżeli to możliwe, zerwij natychmiast wszelki kontakt.
Cierpliwie i konsekwentnie blokuj kanały, którymi przemocowiec próbuje do ciebie dotrzeć. Kasuj bez czytania wiadomości od niego.
Odmawiaj stanowczo rozmów z osobami, które próbują być jego pośrednikami. Im bardziej będziesz konsekwentna, tym większa szansa, że krzywdziciel zostawi cię w spokoju.
Oto niektóre metody manipulacji stosowane przez krzywdzicieli i kilka rad, jak się przed nimi bronić.
Zaprzeczanie cudzym emocjom i kwestionowanie rzeczywistości (tzw. gaslighting). Ma na celu dezorientowanie drugiej osoby, podkopywanie jej zaufania do siebie i poczucia własnej wartości, a także sprawianie, żeby krzywdziciel czuł, że dominuje i kontroluje. Osoby stosujące przemoc są zazwyczaj w głębi duszy mało pewne własnej wartości i potrzebują nieustannie ją potwierdzać dzięki silnym reakcjom otoczenia (zarówno pozytywnym, jak negatywnym). Żyją w lęku, dlatego chcą nieustannie kontrolować zarówno ludzi, jak sytuacje.
Gaslighting może przyjmować rozmaite formy, na przykład:
Proste zaprzeczanie faktom: „nie było cię tam przecież” (mimo że byłaś), „niczego takiego nie powiedziałem”.
Milczenie i wprowadzanie tematów tabu: agresja lub obrażanie się, kiedy druga osoba próbuje poruszać pewne tematy. Otoczenie ma poczucie, że stąpa po cienkim lodzie. Nigdy nie wiadomo, co spowoduje kolejny wybuch negatywnych emocji. Nie ma miejsca na dyskutowanie o sprawach ważnych dla partnerki/partnera.
Wmawianie, że druga strona źle zapamiętała fakty albo źle je interpretuje, że nie rozumie co się stało, robi z igły widły: „zawsze ci się łatwo robiły siniaki”, „nie znasz się na żartach”, itd.
Zmiana tematu, „odwracanie kota ogonem”: na konkretne zarzuty, którym nie da się zaprzeczyć, przemocowiec odpowiada jakimś zarzutem z przeszłości, najlepiej postrzeganym jako jego krzywda. „A ty w zeszłym roku nie zrobiłaś czegoś/ zrobiłaś coś i potem ja … (tu opis sytuacji przykrej dla przemocowca)”. Uwaga zostaje odwrócona od krzywdy wyrządzanej właśnie przez przemocowca i skierowana na jakąś przykrość z przeszłości, która spotkała jego.
Umniejszanie uczuć, potrzeb i opinii osoby krzywdzonej: „nie przesadzaj”, „inni mają gorzej”, „histeryzujesz”, „po co ci …, przecież masz …”, „nigdy nie umiałaś nad sobą panować” „wściekasz się bez powodu, chyba powinnaś iść z tym do psychiatry” itd.
To samo może się odbywać także za pośrednictwem osób z otoczenia, którym przemocowiec „sprzedał” swoją wersję zdarzeń, albo które po prostu postrzegają protestującą krzywdzoną osobę jako kogoś, kto burzy ich spokój. W gaslightingu może też brać udział cała grupa, na przykład rodzina albo zespół w pracy, w której przemocowiec jest uważany za ważniejszego od osoby krzywdzonej.
Uwaga: po dłuższym okresie takiego traktowania, osoba krzywdzona zaczyna stosować gaslightingprzeciwko samej sobie. Bardzo trudno wierzyć własnym zmysłom i uczuciom, kiedy cały świat dookoła mówi nam, że kłamią.
Cykl: „miodowy miesiąc” – lekceważenie, poniżanie, krzywdzenie. Często związek z przemocowcem zaczyna się od „bajkowego” i burzliwego romansu pełnego gorących emocji. Czasem po prostu krzywdziciel pokazuje swojej ofierze zachowania i cechy, które są dla niej ważne, atrakcyjne i dają jej poczucie bezpieczeństwa. Kiedy ofiarę uda się przywiązać/zaangażować, przemocowiec zaczyna ją lekceważyć, upokarzać, ignorować, później często także znęcać się nad nią fizycznie. Kiedy tak traktowana osoba próbuje odejść, wszystko wraca (na chwilę) do fazy miodowej – nagle przemocowcowi bardzo zależy na relacji, przeprasza, obiecuje zmianę i różne rzeczy, na których krzywdzonej osobie zależy (ale też szantażuje i wywołuje poczucie winy). Każdy kolejny „miodowy miesiąc” jest coraz krótszy i mniej bogaty w prezenty i obietnice. Przemocowiec wie, że krzywdzona osoba jest wyczerpana i głodna normalności, więc chwyci się nawet najdrobniejszych okruchów.
Przesuwanie granic i podwójne standardy: Przemocowiec nieustannie sprawdza, na ile może sobie pozwolić, i nieustannie próbuje przyzwyczaić krzywdzoną osobę do coraz gorszego traktowania. Tak, jak „miodowe miesiące” stają się coraz krótsze, tak wyrządzane krzywdy stają się coraz dotkliwsze, a pogarda i lekceważenie głębsze. Rosnące ograniczenia i wymagania oczywiście dotyczą wyłącznie osoby krzywdzonej, a ochrona uczuć i zaspokajanie potrzeb ma dotyczyć wyłącznie krzywdziciela.
Obiecanki: Ważną rolę w utrzymywaniu przemocowej relacji gra nadzieja. Bardzo trudno uwierzyć, że ta sama osoba może równocześnie być dla nas dobra, i krzywdzić. Chcemy wierzyć, że świat jest dobry i sprawiedliwy, a my jesteśmy kochane/i, dlatego zapamiętujemy dobro, a zapominamy o złu. Wierzymy, że jeśli ktoś nam coś obiecał (na przykład wsparcie, poprawę), to spełni obietnicę. Przemocowcy są świetni w składaniu obietnic, których prawie nigdy nie dotrzymują. Obietnica przemocowca to nie obietnica, tylko manipulacja. Podobnie, szczere rozmowy o naszych problemach i potrzebach to nie empatyczny kontakt, tylko sposób na wyciągnięcie informacji o naszych słabych punktach i rzeczach, które można nam obiecać.
Odcinanie od wsparcia: przemocowcy wiele energii i wysiłku wkładają w pozbawianie krzywdzonej osoby kontaktu z innymi i wsparcia. Bywają obsesyjnie zazdrośni, zastraszają bliskich i przyjaciół krzywdzonej osoby, albo ich zniechęcają, opowiadając na jej temat kłamstwa i wywołując konflikty. Rozgrywają osoby w otoczeniu jedną przeciw drugiej, dla własnej korzyści.
Jeśli jesteś z przemocowcem pod jednym dachem i potrzebujesz pomocy, wsparcia, możesz się z nami skontaktować:
Dzwoniąc pod nr 888 88 33 88 od poniedziałku do piątku w godzinach 11.00-19.00
Katarzyna Czajkowska-Łukasiewicz
wszędzie kobiety od 8 lat angażują się w taneczną akcję przeciw przemocy wobec kobiet. Jest nas ponad 80!!!!
