Tag: tęczowy aktywizm

Agnieszka Małgowska: W ramach naszego cyklu chcemy też porozmawiać z mężczyznami. Interesuje nas perspektywa osoby działającej w organizacji i nie obciążona patriarchalną narracją. To spojrzenie jednocześnie z wewnątrz i zewnątrz.

Marcin Szczepkowski: Kiedyś od Agnieszki Graff, na zajęciach Queer Studies usłyszałem, że jestem genderowo neutralny. Jak dopytałem, co konkretnie ma na myśli wyjaśniła, że w rozmowie ze mną nie czuć, że jestem mężczyzną. Nie narzucam swojej płci. 

AM: Od razu lepiej. [śmiech] Nie będziemy się boksować, tylko rozmawiać, ale nie musimy się zgadzać.

Monika Rak: To zacznijmy wprost. Kiedy poznałeś pierwszą lesbijkę?

MSz: To ciekawe pytanie. Nawet się nad tym zastanawiałem, kiedy zaproponowałyście mi tę rozmowę. [śmiech] Pochodzę z małej miejscowości. Na studiach nikt nie mówił jasno kim jest, a sam wyoutowałem się dość późno, dopiero pod koniec studiów. Potem czułem się jak jedyny gej w wiosce. Nie miałem kontaktu z kulturą LGBTQ+ w Olsztynie. Dopiero jak zacząłem działać na rzecz tęczowej społeczności poznawałem gejów, osoby biseksulane, osoby trans i lesbijki. Dla mnie lesbijka w organizacji LGBTQ+ była reprezentantką litery akronimu. Czułem, że muszą być wszystkie litery, żeby taka organizacja nikogo nie dyskryminowała i rzeczywiście działała na rzecz całej społeczności. 

MR: To jak widzisz sytuację kobiet nieheteronormatywnych w aktywistycznej społeczności tęczowej? Przyglądasz się temu już jakiś czas. Czy coś się zmieniło w ciągu ostatniej dekady? 

MSz: Zacząłem działać w 2009 roku i zakończyłem w 2016 i to jest czas, kiedy miałem wgląd z wewnątrz społeczności aktywistycznej, teraz jedynie obserwuję z boku. Moim zdaniem coś się powoli zmienia, choć nadal nie jest idealnie. Jak wiadomo większość osób działających na rzecz społeczności LGBTQ+ to kobiety. Zazwyczaj można było zaobserwować, że G wymachiwało flagą, a L pracowało z tyłu u podstaw, a T nie mogło się w tym układzie przebić z wielu powodów. Na szczęście powstała Trans-Fuzja i świetnie, bo była i jest bardzo potrzebna. 

AM: Lesbijki też potrzebowały oddzielnej organizacji, ale to się długie lata nie udawało.

MSz: Ale moim zdaniem kilka kobiet szczególnie zapisało się w społeczności działaczowskiej. Kiedyś była to Ewa Tomaszewicz i Małgorzata Rawińska, Uschi Pawlik, która chyba tak jak i ja jest na emeryturze działaczowskiej. Od lat również Yga Kostrzewa działa, ale nigdy nie było jakiejś fali kobiet nieheteronormatywnych. Teraz widzę, że sytuacja się poprawia.

MR: W jaki sposób?

MSz: Pojawiło się sporo dziewczyn rozpoznawalnych w społeczności, ale i poza społecznością. Takich jak choćby Julia Maciocha, która stała się twarzą Parady Równości.

AM: Julia została nawet nominowana na Warszawiankę roku 2019.

MSz: Przebija się do mediów łatwiej niż Jej Perfekcyjność za czasów jej aktywności w Fundacji Wolontariat Równości. Może dlatego, że Julia Maciocha jest bardziej normatywna.

AM: W jakim sensie?

MSz: Normatywna, czyli atrakcyjna fizycznie, spokojna i młoda. To wszystko może mieć znaczenie. Łatwiej wtedy mediom, osobom spoza środowiska LGBTQ+ „łyknąć” temat.

AM: A inne widoczne kobiety nieheteronormatywne?

MSz: Aleksandra Muzińska czy Wiktoria Beczek z Miłość Nie Wyklucza. Marta Konarzewska, autorka scenariusza Niny. W swoim czasie Marta Magot i Anna Strzałkowska z trójmiejskiego Tolerado. To zmiana, jeszcze niedawno widząc, ile kobiet rzeczywiście działało w organizacjach, a ile z nich reprezentowało te organizacje na zewnątrz lub w mediach, miałem poczucie nierównowagi. O sprawach tęczowych mówili mężczyźni cis.

AM: Co się więc stało?

MSz: MIędzy innymi przyszło nowe pokolenie. To osoby, które coming out przechodziły w wieku nastoletnim, a nie po dwudziestce czy koło trzydziestki. Mogli_ły wcześniej zaczynać aktywizm. Cominq out był dla niektórych z nich aksamitny, bo już rodzice, nauczyciele byli przygotowani. Młode osoby wchodzą w działactwo z powerem, bo mają wsparcie.

AM: Jeśli nie w rodzinie, to w organizacjach, których już trochę jest. Ktoś to przygotował wcześniej. Zbudowane struktury, przykłady działań czy wsparcie społeczne dodają sił.

MSz: Prawda, to lata ciężkiej pracy aktywistów i aktywistek. Dzięki nim te osoby nie działają od nowa, to kontynuacja na przygotowanym gruncie. Mam poczucie, że młodzież obecnie nie ma strachu przed działaniem. Są pewni siebie. 

MR: Ty czułeś strach, kiedy zaczynałeś?

MSz: Pamiętam, że w Olsztynie czułem lęk. Biorąc udział w pierwszym działaniu, którym było zawiązanie Grupy KPH Olsztyn, wszyscy byli przestraszeni, chcieli coś robić, ale bali się. Nie było wtedy rozmowy o dużych publicznych akcjach, raczej proste – spotkania, warsztaty. Za moich czasów, w niedużym mieście, nie byliśmy zbyt odważni. To się na szczęście zmieniło z czasem. Nabraliśmy odwagi i pewności siebie.

AM: Oj chyba jednak byliście_łyście odważni_e. Działać bez wytycznych, na wyczucie, w niespecjalnie przychylnym otoczeniu politycznym, to odwaga. Poza tym nie myślisz, że poza dużymi miastami jest trudniej?

MSz: Rzeczywiście, to ma znaczenie, gdy przyjechałem do Warszawy rozpostarłem skrzydła. Tu miałem poczucie wsparcia od organizacji, działaczy. Tu były doświadczone struktury, w które mogłem wejść, osoby, które dzieliły się wiedzą i doświadczeniem. 

AM: Wracając do kobiet. Nie uważasz, że to paradoksalne, że kobiety się wybijają w ciężkim czasie politycznym?

MSz: Powiedziałbym, że teraz jest gorzej niż za moich aktywistycznych czasów. Dziś chcą nas wsadzać do więzienia albo posyłać do gazu. Zastanawiam się, kto się teraz bardziej boi, starzy czy młodzi? Moim zdaniem starzy, mają większe doświadczenie i pamięć tego, co działo się wcześniej. Młode osoby są przebojowe, czują moc, a część z nich może uciec w świat, tym starszym już trudniej. 

MR: Sytuację dziewczyny niehetero zmienił Czarny Protest, który żyje w świadomości jako ekspresja siły. To jedno, co mogła nas wzmocnić. Ciekawi mnie jednak, czy widzisz jakieś szczególne cechy, które wywindowały niektóre kobiety?

MSz: Sporo z nich ma już obycie NGO’sowe i myślą biznesowo. Zobacz, że same tęczowe organizacje przeszły ogromną profesjonalizację. Nie mają poczucia niższości, które nam wcześniej towarzyszyło. Zachowywaliśmy się często jak petenci w urzędzie. One nie boją się kontaktu z urzędnikami państwowymi, ambasadorami, biznesmenami, stają przed nimi jak równe z równym. Chcą być liderkami.

AM: Czy grupy tęczowe opamiętały się czy dziewczyny się rozpychają? Czy może coś jeszcze?

MSz: Myślę, że dziewczyny doszły do wniosku, że kolej na nie, na ich energię, pomysły. Ich styl zarządzania.

AM: Czy Ty widzisz, jak dziewczyny zmieniają oblicze organizacji?

MSz: W inicjatywie Miłość nie wyklucza, do której dołączyłem, na początku dominowały osoby deklarujące się jako kobiety nieheteroseksualne, te deklarujące się jako mężczyźni były w mniejszości. Ale to mężczyźni się pokazywali, próbowali być bardziej przebojowi. Często niestety zabierali przestrzeń. W rezultacie kobiety się wycofywały. W zarządzie dominowali mężczyźni, kobiety nie chciały w nim być. Teraz obserwuję często sytuację, że zarządy organizacji są w większości lub w całości złożone z kobiet. To cudowne.  

MR: To jak działały dziewczyny za Twoich czasów?

MSz: Nie miały siły przebicia w organizacjach. Brak sprawczości powodował, że niektóre rezygnowały z działania, a inne poddawały się większości i realizowały wspólnie zadania dla tęczowej sprawy.

AM: Tylko czy ta wspólna sprawa to też lesbijska? Czasem tak, ale często pomija się lesbijki. Widziałeś, żeby to dziewczyny zgłaszały?

MSz: Jasne, że wspólna sprawa to też sprawa lesbijska, ale za moich czasów aktywistycznych  dziewczyny nie podnosiły tego tematu zbyt często ani niestety nikt ich specjalnie o to nie pytał. To był błąd. Nikt nie podejmował inicjatywy, żeby coś zmienić. Wydaje mi się, że nie czuły na to przestrzeni, ale nikt tej przestrzeni też im nie stwarzał. Dlaczego tak się działo, to już złożona kwestia. Składają się na to ludzkie charaktery, doświadczenia, skupienie na temacie, którym się zajmujemy, osobowość osoby liderskiej oraz ścieranie się sił w organizacji, również tych nieoficjalnych.

AM: Wpływały na to także inne czynniki, o których mówiłyśmy w pierwszej rozmowie inaugurującej cykl Lesbijskiej Inspiry

MSz: To same wiecie. Zastanawiałem się kiedyś, dlaczego dziewczyny nie podejmują tego tematu. Problem być może nie leży tylko wśród działaczy i działaczek, ale też w społeczeństwie. Żyjemy w patriarchalnym heteromatriksie, gdzie problemy kobiet są lekceważone i traktowane jako mało istotne. Choć i to się zmienia. Niestety lesbijskie tematy nie mają posłuchu w społeczeństwie, ich problemy nie są postrzegane przez ogół jako problemy właśnie. Tematy lesbijskie – nie muszę wam o tym mówić – rzadko przebijają się do mainstreamu. Również w mediach LGBTQIA. Nie budzą takich kontrowersji. Znawcy mediów pewnie powiedzieliby, że są niemedialne. 

MR: Tak jak problemy równouprawnienia kobiet nie są problemem społeczeństwa… To tylko fanaberie garstki feministek.

AM: A działacze nie podejmują tematów-skuch. Liczy się skuteczność, tylko cenę tej skuteczności płacą dziewczyny.
To kapitalistyczne myślenie nastawione na sukces.

MSz: I tak, i nie. To nie unikanie tematów, a próba lawirowania w zastanej sytuacji. Podporządkowaliśmy się narzuconemu nam niestety schematycznemu myśleniu, że lesbijki są mniej widoczne, więc geje muszą bardziej walczyć. Dlatego są w pierwszym szeregu. Dziewczyny nie muszą. A z perspektywy czasu wiem, że to było błędne myślenie. 

AM: I tkwimy w patriarchalnej opresji.

MSz: Sama wiesz, jak to jest w naszym kraju z feministycznym myśleniem. Paradoksalnie spora część wyjścia z tego schematu to mentalnie wyzwanie, dla kobiet także. 

AM: Aż ciężko słuchać. Z drugiej strony kobiety są posądzane o bierność, skoro nie podejmują tematów, to ich wina, że są nieporuszane interesujące je kwestie. I dalej jest jak jest.

MR: Tymczasem – moim zdaniem – obowiązkiem świadomych działaczy jest systematyczne utrzymywanie na agendzie lesbijskiego tematu, jak trzymanie miejsca dla gościa_ni przy stole. Tak rozumiem współpracę i równość.

MSz: Racja. Jestem za tym, żeby dawać przestrzeń w każdej sytuacji. Jeśli nie ma równości, to tak długo trzeba szukać rozwiązań, aż się je znajdzie. To oznacza wysiłek, ale nagle okazuje się, że da się zrobić. Na przykład oddawanie pola specjalistom i specjalistkom z danego tematu. Gdyby okazało się, że nie bierzemy udziału w debatach bez parytetu, mimo zaproszenia, to organizatorzy może następnym razem zmobilizowaliby się, aby znaleźć odpowiednią reprezentację.

AM: Czekanie na zmianę bywa złudne. Można też się odłączyć i działać na swój rachunek.

MSz: Dlatego muszę trochę Wam posłodzić. Pamiętam, gdy na jakimś większym spotkaniu, chyba na Forum Organizacji LGBTQIA czy na spotkaniu  Komitetu Organizacyjnego Parady Równości, gdy usłyszałem, że istnieje Damski Tandem Twórczy i zajmuje się kulturą lesbijską, bardzo się ucieszyłem. Mało, że kładziecie akcent na kulturę, to jeszcze na lesbijską.

MR: Nawet z gwiazdką, czyli poszerzamy krąg odbiorczyń. Tak jest w SISTRUM.

MSz: Tego brakuje, dlatego super, że można czegoś więcej się o tej kulturze w Polsce dowiedzieć.

AM: I pojawiałeś się ze swoim psem Gizmo na naszych wydarzeniach. Nawet kiedyś maszerowałeś z flagą SISTRUM w Łodzi. I wymalowałeś podczas warsztatu transparent na Paradę Równości. Jak się tam czułeś?

MSz: Zawsze swobodnie, w pełni akceptowany i mile widziany. Ani przez chwilę nie czułem się nie na miejscu. Polecam innym osobom. 

MR: Co w ogóle myślisz o takiej niemainstreamowej działalności kobiet nieheteronormatywnych?

MSz: Myślę, że jest niezwykle ważna. Wypełniacie niszę. I sądząc po frekwencji na waszych wydarzeniach sporo osób czekało na taką organizację i na działania skierowane do lesbijek*. Wiele organizacji chce się zajmować wszystkim: rzecznictwem, edukacją i organizowaniem marszów na raz, a brakuje organizacji wyspecjalizowanych w danym temacie i kierujących działania do konkretnego odbiorcy.  

MR: I jeszcze na koniec. Dlaczego wycofałeś się z aktywności? Dlaczego emerytura działaczowska? To krótsza kariera niż w służbach mundurowych.[śmiech]

MSz: Standardowo, jak u wielu działaczy wypalenie aktywistyczne. Wielu działaczy i działaczek LGBTQIA to dopada. Gdy działasz lata, poświęcasz dużą część swojego dnia na aktywizm, a cel  bywa bardzo odległy, do tego osoby z zewnątrz zamiast czasami podziękować, krytykują, że zrobiłyby to lepiej, ale nie robią… Nie ma też małych zwycięstw podtrzymujących twoją chęć do działania i w pewnym momencie brakuje już sił na aktywizm. NIe ukrywam, że na decyzję o odejściu od aktywizmu miały też wpływ kwestie osobowe i konflikt w mojej byłej organizacji. Wspólny cel nie zawsze wystarcza do wspólnego działania. 

AM: Marcin, to odpoczywaj. Ale mam nadzieję do zobaczenia na les*wydarzeniach i nie tylko. 

MR: Dziękujemy za rozmowę.

Korekta: Maja Korzeniewska

————————-

Marcin Szczepkowski – lat 30 i coraz większy plus, wcześnie emerytowany działacz LGBTQIA. Absolwent Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego na kierunku biologia. Ukończył również 4 edycję Queer Studies oraz Szkołę Trenerów Dramy. Praktyk Teatru Forum. Psychofan swojego psa i wolontariusz w Schronisku na Paluchu, w wolnej chwili zajmujący się promowaniem psów do adopcji.
W aktywizmie LGBTQIA od 2009 r. Współzałożyciel i w latach 2013-2016 prezes zarządu Stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza. W przeszłości związany również z Kampanią Przeciw Homofobii. Obecnie związany zawodowo z Fundacją DKMS.

Damski Tandem Twórczy (Agnieszka Małgowska & Monika Rak)
Działa od 2009 roku. Współtworzy_ł projekty: Kobieta Nieheteronormatywna (cykl debat i audycji radiowych, 2014-2016) / O’LESS Festiwal (2012-2014) / DKF Kino lesbijskie z nutą poliamoryczną (cykl spotkań, 2012-2015) / O teatrze lesbijskim w Polsce (cykl teatrologiczny, od 2012) / A kultura LGBTQ+ nie poczeka (projekt archiwistyczny, od 2016) / Lesbijska Inspira (cykl wywiadów, od 2017) / Portret lesbijek we wnętrzu, Niesubordynowane czytanie sztuki Jolanty Janiczak (czytanie dramatów) / Orlando.Pułapka? Sen, Fotel w skarpetkach, 33 Sztuka, RetroSeksualni. Drag King Show (spektakle) / Czarodziejski flet, Gertruda Stein & Alice B. Toklas & Wiele Wiele Kobiet (opery) / L.Poetki (film dokumentalny) / Teatr Dialogu (warsztat i akcja miejska) / Wywrotowa komórka lesbijska, Epizody, watki, sugestie lesbijskie w kinie polskim (wykłady) / Stowarzyszenie Sistrum. Przestrzeń Kultury Lesbijskiej* (od 2017).

Agnieszka Małgowska – lesbijka / feministka / artaktywistka / reżyserka / trenerka teatralna / scenarzystka
Monika Rak – lesbijka / feministka / artaktywistka / aktorka / dramatopisarka / filmowczyni / graficzka.

  ——————