Kategoria: Kultura i sztuka

Afgańska uczestniczka Idola zrzuciła burkę i wyśpiewała piosenkę przeciwko przemocy domowej

Źródło

Kiedy zespół zaczął grać nutę łacińską, w telewizji był widoczny tylko zarys Sahary Arian. Osunęła się na scenę, z mikrofonem w ręku, ukryta w ciemności zaczęła śpiewać. Poeci widzą moje ciało tylko w sposób poetyczny, zaśpiewała smutno po persku. Kiedy pokazałam swoją duszę, zostałam wyśmiana.

Pod koniec stycznia miliony Afgańczyków oglądało występ Ariany w programie Afghan Star, bardzo popularnym konkursie śpiewania opartym na amerykańskim Idolu. Kiedy skierowano światła na 23-letnią piosenkarkę, jedną z dwóch kobiet uczestniczących w programie, stało się oczywistym, że nie będzie to zwyczajny występ. Był to protest. Ubrana w niebieską burkę, odsłaniającą jej twarz, Ariana miała dramatyczny makijaż, symulujący ślady po uderzeniach. Grube strugi krwistoczerwonej farby pod nosem, plamiące jej usta i podbródek. Czarne smugi wokół oczu przypominające opuchnięte sińce.

Podnosząc się na nogi, zachęcana okrzykami z widowni, Arian zrzuciła burkę, głośniej śpiewając oryginalny, metaforyczny tekst, opłakujący brak wartości afgańskich kobiet w społeczeństwie. Na koniec otarła łzy, a widocznie poruszeni jurorzy dali owacje na stojąco.

W sercu zawsze wiedziałam, że któregoś dnia wykrzyczę i wywrzeszczę ten problem, powiedziała Arian w wywiadzie dla Newsweek’a w studio w Kabulu.

Według szacunków ONZ, 87% afgańskich kobiet doświadczyło przemocy fizycznej, seksualnej bądź psychicznej lub zostało zmuszonych do małżeństwa. Życie większości Afganek jest ograniczone przez patriarchalne kontrole, niektóre nawet w społecznościach, które akceptują okrutną przemoc na podłożu na tle płciowym. Kwestionowanie tego status quo jest ryzykowne. Aktywistki i parlamentarzystki regularnie otrzymują groźby śmierci. W 2014 roku Shukria Barakzai — jawna członkini parlamentu i obrończyni praw kobiet — przeżyła próbę zamachu, w której zginęły trzy inne osoby.

Już samo uczestnictwo kobiet w programie Afghan Star, czyni je w oczach wielu zbuntowanymi, nawet jeśli występują w pełnym islamskim stroju. W końcu minęło tylko 15 lat, od kiedy talibowie zakazali niemalże wszystkich gatunków muzycznych i zabronili kobietom opuszczać ich domy bez ochrony. Zatem kiedy Arian stanęła sama na scenie tego wieczoru, natychmiast jej wystąpienie zostało uznane za niezwykłe.

Jedyna jurorka w programie Afghan Star, popularna piosenkarka Aryana Sayeed pochwaliła Arian, zwracając uwagę na to, jak niewiele osób byłoby gotowych podjąć takie ryzyko. Zdecydowanie to było odważne z jej strony, zwłaszcza ze względu na olbrzymi potencjalny sprzeciw, powiedziała Sayeed Newsweek’owi.

Byłam małą owieczką w legowisku wilków powiedziała Arian, dodając: nie bałam się.

Arian wiedzie życie, o jakim wiele kobiet może tylko marzyć: żyje sama w Kabulu, bez rodziny. Dorastała w Iranie, a później mieszkała w Azerbejdżanie, obydwa kraje w gruncie rzeczy oferują kobietom więcej wolności społecznej. Jednakże rodzina Ariany utrzymywała konserwatywne, patriotyczne wartości, a ojciec zabronił jej pójść na studia muzyczne. Wymykała się w tajemnicy na lekcje jazzu, popu i muzyki operowej, ale kiedy ojciec się dowiedział, powiedziała, że dom stał się dla niej więzieniem. Po sześciu miesiącach uciekła do Afganistanu i zaczęła karierę muzyczną.

Nienawiść mojej rodziny wobec mnie, spowodowana tym, że śpiewam, jest głównym źródłem artystycznych inspiracji. Wtedy zobaczyłam, co stało się Farkhundzie. Chciałam wyrazić zarówno mój gniew, jak i gniew wszystkich kobiet w Afganistanie.

W marcu 2015 roku Farkhunda Malikzada – młoda Afganka, została niesłusznie oskarżona o spalenie Koranu. Była dręczona, torturowana i ostatecznie została brutalnie zamordowana przez tłum mężczyzn na przedmieściach Kabulu. Obrzydliwa gehenna, którą przechodziła, została nagrana przez wiele telefonów komórkowych, co pobudziło afgański ruch na rzecz praw kobiet. Po tym, jak jej niewinność została udowodniona, Afganki eksplodowały protestami bezprecedensowych rozmiarów. Tysiące zebranych kobiet krzyczało i wrzeszczało; płakały i malowały swoje twarze na krwisto-czerwony kolor, wspólnie wyrażając złość spowodowaną dekadami maltretowania i niesprawiedliwości.

Od zamordowania Malikzady, afgańskie kobiety mają odwagę protestować przeciwko przemocy opartej na płci na sposoby, których wcześniej w tym kraju nie widziano. W zeszłym roku, jeszcze przed występem Ariany, aktorka Leena Alam, niedaleko miejsca zamordowania Malikzady, odtworzyła je na scenie. Na pogrzebie kobiety zabroniły mężczyznom niesienia trumny z Malikzadą, łamiąc tym tradycyjne, uroczyste obrzędy.

W listopadzie młode kobiety zdominowały demonstrację w Kabulu przeciwko ukamienowaniu Rokshany, na której Kubra Khademi, w ramach prowokacyjnego występu, przeszła ulicą w zbroi, z przesadnym biustem i pośladkami. Był to protest przeciwko ulicznemu molestowaniu.

Naprawdę uważam, że obecnie publiczna dyskusja na  temat przemocy wobec kobiet jest w swoim szczytowym momencie, komentuje Samira Hamidi, już weteranka w ruchu przeciwko przemocy wobec kobiet. Wskazuje na cotygodniowe doniesienia mediów o okrutnych atakach przeciwko obiektom: o ojcach gwałcących córki, mężach obcinających nosy żonom, atakom ukamienowań — jako oznaka tego, jak zła jest przemoc, równocześnie będąc pozytywnym rozwojem widocznym po tym, że kobiety jak i społeczności coraz częściej zgłaszają te zbrodnie.

Obecnie kobiety są bardziej świadome tego, gdzie mogą szukać pomocy i z kim mogą o tym porozmawiać, (…) nie tylko kobiety, ale ich rodziny, sąsiedzi i społeczności – oni wszyscy wreszcie mówią o tym.

Międzynarodowi darczyńcy przelali miliony dolarów na rzecz wsparcia praw kobiet w Afganistanie, ale wiele młodych kobiet mówi, że nie czuje zbyt dużego kontaktu z aktywistami i politycznymi elitami, którzy są stałymi bywalcami licznych konferencji i wydarzeń dotyczących praw kobiet, często sponsorowanych przez zachodnie ambasady. Te kobiety najczęściej prowadzą luksusowe życie i w każdej chwili mogą wyjechać za granicę, komentuje 18-letnia studentka – Ghazal Aria. Oni mnie nie rozumieją i nie wydaje mi się, aby udało im się coś osiągnąć.

Jej 21-letnia koleżanka Mural Sakhi potwierdza. Występ Sahary Arian był dla nas czymś nowym. Śpiewała o bólu wszystkich kobiet,(…). Jeszcze nie brałam udziału w żadnym proteście, ale Sahar naprawdę pobudziła mnie do otwartego wypowiadania się.

Protest artystyczny, jest bardzo nowym zjawiskiem w Afganistanie. Jest silniejszy i trafia dalej w społecznych i transmitowanych mediach” komentuje Ahmad Shuja badaczka z Human Rights Watch. Występy tego typu utrzymują przekaz żywy i pomagają docierać dalej, do nowych okręgów.

W sieci występ Ariany przemieszcza się wirusowo wywołując zarówno pochwały, jak i krytycyzm. Omar Haziri, 25-letni właściciel sklepu, zobaczył video na YouTube po tym, jak usłyszał o nim od znajomych. Dobrze, że pokazała ból i problemy, z jakimi borykają się kobiety w naszym społeczeństwie. Ale nie jestem pewny czy zrobiła to w odpowiedni islamski sposób.

Wielu młodych mężczyzn wyraża podobne opinie. Arian miała prawo bronić swoich praw, ale mają obiekcje do tego, że kołysała się w rytm muzyki i do jej stroju (ubrana była sukienkę do ziemi, rękawy o długości trzy-czwarte i luźny czarny hidżab).

Arian otrzymała anonimowe groźby po występie. Wiedziałam, że wielu ludzi będzie przeciwko mnie. Ja po prostu chciałam wyrazić ból kobiet.

Chociaż nie uważa się za polityczną artystkę, jej występ wzmocnił ruch na rzecz praw kobiet. Afgańskich problemów jest tak wiele, że nawet tak szokujące wydarzenie, jak morderstwo Malikzady szybko zostało zapomniane przez opinię publiczną. [Ariana] pokazała, że ruch się rozwija.

Chociaż odpadła z programu pod koniec lutego, Arian deklaruje, że nie zamierza przestać śpiewać dla kobiet. Już ma gotowe dwie kolejne piosenki do wydania o tematyce praw kobiet jedna ma tytuł 'Stoning (kamieniowanie)’ a druga, która jest zarazem przesłaniem dla kobiet nazywa się 'Fly (leć).

Tłumaczenie: Paulina Dziedzic

Korekta: Anna Hoss