Na każdym etapie koniecznie trzeba zapewnić osobie pokrzywdzonej jak największe poczucie kontroli, zapewniając jej jak najpełniejszą możliwość decydowania o tym, co dzieje się w jej sprawie, i udzielając jak najpełniejszych i aktualnych informacji w przystępny dla niej sposób. W tym artykule skupiamy się na wskazówkach specyficznych dla prokuratorów i prokuratorek. Polecamy uprzednią lekturę porad wspólnych dla wszystkich zawodów prawniczych.

Prokuraturę obowiązują wiążące Wytyczne Prokuratora Generalnego z dnia 18 grudnia 2015 r. dotyczące zasad postępowania w sprawach o przestępstwo zgwałcenia. Z punktu widzenia ochrony osób pokrzywdzonych, szczególnie istotny jest pkt 1, w którym czytamy:

„Prokurator (…) powinien mieć na względzie dobro pokrzywdzonego, którego należy traktować z należytym taktem, kulturą, profesjonalizmem i poszanowaniem godności, zapobiegając zjawisku wtórnej wiktymizacji i mając na uwadze fakt, że czynności te dotykają intymnej sfery prywatności. Zadaniem prokuratora jest zadbanie o to, żeby czynności w trakcie postępowania przygotowawczego stanowiły dla osoby pokrzywdzonej jak najmniejszą uciążliwość”.

W wytycznych czytamy, że do obowiązków prokuratora należy informowanie pokrzywdzonych o ważnych faktach, w tym o prawie do obecności podczas czynności zaufanej osoby dorosłej i o możliwości uzyskania wsparcia i pomocy psychologicznej.

bać, aby nie dochodziło do opóźnień w czynnościach i przewlekłości postępowania.

Kluczowe jest zapewnienie osobom pokrzywdzonym i świadkom poczucia bezpieczeństwa, w szczególności poprzez zadbanie o wydanie wobec podejrzanego zakazu zbliżania się do osoby pokrzywdzonej i nakazu opuszczenia wspólnie zamieszkiwanego lokalu. Jeśli podejrzany zachowuje się w sposób zagrażający pokrzywdzonym lub świadkom, prokurator powinien podjąć natychmiastowe środki zaradcze.

Prokurator powinien dbać o interes osób pokrzywdzonych, także rozważając wniosek o wyłączenie jawności rozprawy, a ponadto pilnując, aby podczas rozprawy nie naruszano dóbr prawnych pokrzywdzonych.

Wytyczne postulują także, aby postępowania przygotowawcze w sprawach dotyczących zgwałceń prowadzili i nadzorowali prokuratorzy o odpowiednim doświadczeniu zawodowym.

O autorce

Katarzyna Nowakowska – psycholożka i psychotraumatolożka, koordynatorka Punktu pomocy po gwałcie „Femka”, certyfikowana trenerka w obszarze wytycznych WHO dotyczących postępowania z osobami pokrzywdzonymi przemocą w bliskich relacjach i przemocą seksualną, ekspertka WHO w składzie zespołu opracowującego aktualizację tych wytycznych i członkini zespołu do spraw opracowania procedur i wytycznych postępowania z osobami, które doświadczyły przemocy seksualnej przy Ministerstwie Zdrowia.

Bibliografia

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 2024 r. w sprawie sposobu przygotowania i przeprowadzenia przesłuchań w trybie określonym w art. 185a – 185c Kodeksu postępowania karnego oraz warunków, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia przeznaczone do przeprowadzania takich przesłuchań (Dz.U. 2024 poz. 1477). Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240001477/O/D20241477.pdf

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) (2023). Opieka medyczna dla kobiet, które doznały przemocy w relacji intymnej i przemocy na tle seksualnym: przewodnik kliniczny. Światowa Organizacja Zdrowia. Pobrane z: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/367629/WHO-EURO-2023-7505-47272-69339-pol.pdf

Wytyczne Prokuratora Generalnego z dnia 18 grudnia 2015 r. dotyczące zasad postępowania w sprawach o przestępstwo zgwałcenia. Pobrane z: https://www.gov.pl/attachment/6b469bd6-0817-42f1-87f3-f55aab4dbf64

Materiał powstał w ramach projektu „Comprehensive support for GBV-SRHR service provision” finansowanego przez International Rescue Committee.