Na każdym etapie koniecznie trzeba zapewnić osobie pokrzywdzonej jak największe poczucie kontroli, zapewniając jej jak najpełniejszą możliwość decydowania o tym, co dzieje się w jej sprawie, i udzielając jak najpełniejszych i aktualnych informacji w przystępny dla niej sposób. W tym artykule skupiamy się na wskazówkach specyficznych dla sędziów. Polecamy uprzednią lekturę porad wspólnych dla wszystkich zawodów prawniczych.

Sędzia podczas przesłuchania decyduje o treści i formie pytań przekazywanych przez inne osoby, takie jak pełnomocnik podejrzanego/oskarżonego czy prokurator. Ważne jest, aby chronić pokrzywdzoną przed pytaniami mogącymi naruszyć jej godność albo dobrostan psychiczny.

Osoba pokrzywdzona przemocą seksualną powinna być szczegółowo przesłuchana tylko raz, w trybie art. 185c kpk. Sposób przygotowania i prowadzenia przesłuchań w tym trybie został ujęty w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 2024 r. (Dz.U. z dnia 4/10/2024, poz. 1477). Warto zwrócić uwagę, że art. 185c § 2 stwarza możliwość obecności osoby pełnoletniej wskazanej przez pokrzywdzoną. Dobrze jest upewnić się, pytając pokrzywdzoną na osobności, czy obecność tej osoby nie wpłynie na swobodę jej wypowiedzi. Jeśli nie i pokrzywdzona wyrazi chęć skorzystania ze wsparcia, ważne jest, aby jej to umożliwić.

Art. 185c przewiduje, że osoba pokrzywdzona powinna mieć możliwość wyboru płci biegłego psychologa/psycholożki uczestniczącej w przesłuchaniu.

Zadaniem sędziego jest też ustalenie specjalnych potrzeb pokrzywdzonych wynikających z ich stanu zdrowia, wieku, niepełnosprawności, stanu psychicznego lub też z czynników kulturowych i językowych, i zadbanie o ich zaspokojenie.

Świadek (w tym osoba pokrzywdzona) powinien mieć możliwość zapoznania się przed przesłuchaniem z miejscem, w którym będzie się ono odbywać, o czym należy zawiadomić w wezwaniu na przesłuchanie.

O autorce

Katarzyna Nowakowska – psycholożka i psychotraumatolożka, koordynatorka Punktu pomocy po gwałcie „Femka”, certyfikowana trenerka w obszarze wytycznych WHO dotyczących postępowania z osobami pokrzywdzonymi przemocą w bliskich relacjach i przemocą seksualną, ekspertka WHO w składzie zespołu opracowującego aktualizację tych wytycznych i członkini zespołu do spraw opracowania procedur i wytycznych postępowania z osobami, które doświadczyły przemocy seksualnej przy Ministerstwie Zdrowia.

Bibliografia

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 2024 r. w sprawie sposobu przygotowania i przeprowadzenia przesłuchań w trybie określonym w art. 185a – 185c Kodeksu postępowania karnego oraz warunków, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia przeznaczone do przeprowadzania takich przesłuchań (Dz.U. 2024 poz. 1477). Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240001477/O/D20241477.pdf

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) (2023). Opieka medyczna dla kobiet, które doznały przemocy w relacji intymnej i przemocy na tle seksualnym: przewodnik kliniczny. Światowa Organizacja Zdrowia. Pobrane z: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/367629/WHO-EURO-2023-7505-47272-69339-pol.pdf

Wytyczne Prokuratora Generalnego z dnia 18 grudnia 2015 r. dotyczące zasad postępowania w sprawach o przestępstwo zgwałcenia. Pobrane z: https://www.gov.pl/attachment/6b469bd6-0817-42f1-87f3-f55aab4dbf64

Materiał powstał w ramach projektu „Comprehensive support for GBV-SRHR service provision” finansowanego przez International Rescue Committee.